Lavabo z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku
XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku.
Spis treści
Historia
Lavabo, czyli zestaw naczyń liturgicznych, składający się z niewielkiej miski i dzbanka, służący do obmywania rąk kapłana podczas mszy, zostało wykonane w Gdańsku w 1752 roku[1] przez Johanna Gottfrrieda Schlaubitza (działającego w latach 1733-1771). Ufundował je dla katedry fromborskiej biskup warmiński Adam Stanisław Grabowski, z okazji 10 rocznicy jego wyboru na biskupa oraz metropolity. W 1945 roku naczynia zostały wywiezione z Fromborka przez wojska radzieckie wraz z innymi zabytkami. Do kraju powróciły w ramach rewindykacji w 1953 roku. Początkowo umieszczono je jako depozyt w Muzeum Narodowym w Warszawie, w 1956 roku zostały włączone do jego zbiorów własnych. 15 kwietnia 1981 roku, decyzją ówczesnego Ministra Kultury i Sportu powróciły do katedry fromborskiej, gdzie przechowywane były w skarbcu. Obecnie znajdują się w inwentarzu Warmińskiej Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.
Opis
Lavabo w całości zostało wykonane z kutego srebra, metodą odlewania, fakturowania, cyzelowania i repusowania. Składa się z misy i dzbana. Wymiary misy to: wysokość – 5,5 cm, szerokość – 62,2 cm. Obiekt waży 3450 gram. Wymiary dzbana to: wysokość -. 27,2 cm, stopa 14,2 x 9,9 cm. Obiekt waży 1450 gram. Zachowane na obu obiektach znaki złotnicze wskazują na: cechę miejską Gdańska, pruską cechę podatkową z lat 1809-1812 (orzeł), cechę probierza CT (Christoph Turek starszy cechu w latach 1752, 1758, 1764) oraz cechę mistrza SCHLAU/BITZ ( Johann Gottfried Schlaubitz). Zarówno dzbanek jak i misa zdobione są medalionami z wizerunkiem fundatora, na których widnieje inskrypcja: na awersie - ADAM. STANISL. D. G. EPISC. WARMIENSIS S. R. L PRINC; na rewersie - A. MDCCXLII VIII ID. OCT. ECCL. CATHEDR. FRAVENB. INGRESS.
Charakterystyka
Na lavabo składają się dwa naczynia liturgiczne, służące rytualnemu obmywaniu wodą palców kapłana, w celu symbolicznego uwolnienia od grzechu (oczyszczenia). Dzbanek wykonany w stylu rocaille ma kształt hełmowy. Osadzony na lekko wzniesionej stopie i krótkim trzonie brzusiec zakończony jest szerokim wlewem i wzniesioną wylewką. Symetrii obiektu dopełnia wąskie, wolutowo wygięte ucho. Rokokowa dekoracja dzbanka to bogactwo form nawiązujących tematycznie do muszli, grzyw fal, kogucich grzebieni, postrzępionych i wzdłużnych liści. Krótki trzon dekorują dodatkowo dwa delfiny oplatające go, skierowane ogonami w górę.
Misa ma kształt owalny. Obwiedziona jest kryzą z wcięciami (zarys czterolistny). Dno misy jest gładkie, udekorowane jedynie ramkowym ornamentem w stylu rocaille z centralnie umieszczonym medalionem. Kołnierz natomiast zdobi bogaty, unikatowy wzór w stylu rokokowym. Składa się na niego symetryczna kompozycja zbudowana z szesnastu kartuszy, o oryginalnych, niepowtarzalnych kształtach, wzorowanych na słynnych projektach Meissonniera[2] Wypełniają je charakterystyczne dla całego lavabo medaliony z portretem fundatora – trzy na dzbanku, siedemnaście na misie (ułożone naprzemiennie: awers-rewers). Ich autorem jest Andreas Vestner z Norymbergi. Zostały wybite z okazji 10 rocznicy wyboru Adama Stanisława Grabowskiego na biskupa warmińskiego.
Przypisy
- ↑ Lavabo zostało wykonane w tym samym czasie i na tę samą okoliczność co monstrancja. Oba obiekty widnieją na rachunku z 3 stycznia 1752 roku opiewającego na kwotę 12 tysięcy florenów.
- ↑ Projekty francuskiego złotnika i rzeźbiarza okresu oświecenia Juste’a Aurèle Meissonniera zawarte zostały w pracy pt. „Livre d'ornements inventez et dessinez par J.O. Meissonnier” z 1734 roku.
Bibliografia
- Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 406-409.
- Katedra we Fromborku / tekst Janina Bosko ; zdj. Jacek Maciej Wojtkowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2010. – S. 145.
