Ołtarz główny w Bazylice w Dobrym Mieście

Źródło: M. Smoliński, Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt, Olsztyn 2006, s. 291.

Barokowy zabytek sakralny stanowiący element wyposażenia Bazyliki Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście.

Historia

Ołtarz powstał po 1743 roku, z tego okresu pochodzą bowiem informacje o modelu dzieła. Złocenia wykonano dopiero w 1747 roku. Był pierwszym z grupy ołtarzy głównych fundowanych w ważniejszych kościołach diecezji przez biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego, który też konsekrował obiekt 24 marca 1748 roku. Głównym architektem ołtarza był działający najpierw w Dreźnie, a następnie w Krakowie, włoski artysta Franciszek Placidi. Model ołtarza nadesłał on w 1940 roku do Warszawy z zamiarem zbudowania go we Fromborku. Na potrzeby świątyni fromborskiej powstał nowy model w 1945 roku.

Opis

Ołtarz znajduje się w prezbiterium i zamyka nawę główna kościoła. W swojej formie jest bliźniaczo podobny do ołtarza w katedrze fromborskiej. Wykonany jest z drewna, choć imituje nastawę marmurową. Ołtarz dobromiejski jest typowym przykładem zastosowania XVIII-wiecznego schematu budowy: jednokondygnacyjny, przestrzenny, na planie zbliżonym do elipsy, wsparty na czterech kolumnach i filarach, z bogatymi gzymsami, monumentalnym obrazem i niewielkim zwieńczeniem. Zdobią go rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława - głównych patronów Polski i świętych biskupów męczenników. Rzeźby pochodzą z warsztatu Krzysztofa Perwangera, autora licznych prac występujących na terenie diecezji warmińskiej. Na dekorację składają się też mniejsze elementy, w tym dwa anioły umieszczone na zewnętrznie wywiniętych wolutach. Centralną część ołtarza zdobią obrazy wykonane w Wiedniu w stylu manieryzmu włoskiego: „Adoracja Trójcy Świętej” oraz będący zwieńczeniem kompozycji – owalny obraz „Przemienienie Pańskie na Górze Tabor”. Stylistyka wykonania ołtarza zaczerpnięta została ze środowiska warszawskiego, gdzie znane były dzieła zgodne z wprowadzonym do Polski przez Baltazara Fontanę, rzymskim dojrzałym barokiem. Kolumienki i płyciny na cokole są marmoryzowane w kolorze porfiru. Pozostała całość konstrukcji ołtarza została po 1945 roku pomalowana na czarno. Wyrazista dekoracja figuralna została grubo pozłocona.

Ciekawostki

• Zweryfikowano, jako zbyt daleko idącą, tezę, iż ołtarz w Dobrym Mieście wzorowany był na ołtarzu głównym katedry na Wawelu. W sprostowaniach podaje się, że warmiński ołtarz ma z ołtarzem wawelskim wspólną jedynie ogólną zasadę struktury kolumnowej.
• Po przekazaniu pierwszego modelu ołtarza do świątyni w Dobrym Mieście, kanonicy fromborscy podjęli decyzję o zamówieniu projektu takiego samego dzieła, jednak „marmurowego, godniejszego i nieporównanie kosztowniejszego”.

Bibliografia

1. Dobre Miasto : Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych. - Wrocław : Wydawnictwo AGA, 2006. - S. 17.
2. Smoliński, Mariusz: Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt. Rola Warmii jako prowincji artystycznej w XVIII wieku / Mariusz Smoliński. - Olsztyn : OBN, 2006. - S. 150.
3. Rzempołuch, Andrzej: Zespół kolegiacki w Dobrym Mieście / A. Rzempołuch. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1989.