Pałac w Markowie

Pałac przed 1905 rokiem.
Źródło: www.it.mragowo.pl

Fot. Krauth. Widok elewacji frontowej. 1939 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 56951.

Fot. Krauth. Sala myśliwska. 1939 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 56953.

Ruiny pałacu.
Źródło: www.marienburg.pl

Zachowana siedziba rządcy majątku.
Źródło: www.marienburg.pl

Zabytek architektury wzniesiony na początku XVIII wieku.

Lokalizacja

Pałac został wybudowany na terenie wsi Markowo (niem. Reichertswalde), w środkowej części dawnego zespołu, w otoczeniu rozległego parku i zabudowań gospodarczych. Wieś położona jest w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg.

Historia

Pierwszy dwór obronny powstał w tym miejscu po 1561 roku, kiedy to książę pruski Albrecht Fryderyk nadał Markowo i kilka innych wsi synom burgrabiego Piotra Dohny. Od tego czasu do 1945 roku majątek ten był w posiadaniu rodu Dohnów (linia Dohna-Reichertswalde). W latach 1701-1704 dotychczasowy dwór rozbudowano według projektu nadwornego architekta Dohnów Johanna Caspera Hindersina. Powstały w ten sposób pałac przebudowano w wieku XIX, a po 1905 roku dobudowano do jego naroży w elewacji frontowej wieże. Po zakończeniu drugiej wojny światowej w pałacu przez jakiś czas stacjonowali żołnierze radzieccy. Później na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, natomiast pałac zaadoptowano na mieszkania dla pracowników i magazyny. Stopniowo dewastowany, został opuszczony w latach siedemdziesiątych. Obecnie jest w ruinie - zachowane zostały jedynie zręby ścian. Z zespołu pałacowego zachowała się oficyna z XVIII wieku oraz niektóre zabudowania gospodarcze.

Opis

Była to budowla barokowa, ale utrzymana jeszcze w tradycji renesansu. Wzniesiono ją na rzucie wydłużonego prostokąta, z bocznymi mocno wysuniętymi ryzalitami od strony ogrodu. Pałac posiadał jedno piętro, półpiętro w górnej części i przykryty był dachem dwuspadowym, z prostokątnym szczytem od strony ogrodu. W północnej części korpusu zachowane zostały relikty pierwszego dworu – w postaci dużych pomieszczeń ze sklepieniami krzyżowymi, wspartymi na graniastych filarach. W trakcie przebudowy, która miała miejsce w XIX wieku przekształcono dach pałacu, zlikwidowano prostokątny szczyt, a także dodano lukarny. Z tego okresu pochodził też najprawdopodobniej duży taras przy elewacji północno-wschodniej, z lustrzanymi schodami i kamienną balustradą. Od strony dziedzińca znajdowały się alkierzowe wieże, wzniesione na planie kwadratu. W zachodniej umieszczona była kaplica pałacowa ze sklepieniem krzyżowym, ozdobiona polichromiami.

Wyposażenie

Pałac posiadał bogate wyposażenie. Były tam barokowe i rokokowe kominki, piece kaflowe, dekoracyjne parkiety, sztukaterie. Przed II wojną światową w znajdowały się tam zbiory dzieł sztuki, w tym: kolekcja kilkuset obrazów, m.in. galeria portretu rodowego i zbiory malarstwa holenderskiego (portrety) z XVII wieku., a także 20 gobelinów z XVII wieku, przedstawiających historię św. Józefa, skrzynia posagowa z 1617 roku, cenne meble, porcelana, zbiory biblioteczne. Pod koniec wojny i tuż po jej zakończeniu większość cennego wyposażenia została rozszabrowana lub zniszczona. Udało się ocalić część galerii portretu, która dziś eksponowana jest w Muzeum w Morągu, utworzonym w dawnym pałacu zu Dohnów.

Ciekawostki

• Markowo było jednym z kilku majątków należących do rodu zu Dohna. Wśród najważniejszych wymienia się posiadłości w Słobitach, Gładyszach, Ławkach i Karwinach, a także szereg innych, jak np. w Dawidach, Bielicy, Sasinach, Parkwicach, Kamieńcu i Morągu.
• W pobliżu wsi, na wzniesieniu w lesie, znajduje się cmentarz rodu zu Dohnów. Składa się on z kamiennego półokręgu, grobowców Friedricha Ludwiga (1873-1924) i jego syna Christopha Friedricha (1907-1934), kamiennych schodów i innych kamiennych elementów architektonicznych.

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone? / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. – Olsztyn : Studio Wydawnicze Arta Mirosław Garniec, 2001. - S. 74-77.
2. Magdziarz, Tadeusz: Śladami rodu Dohnów : skarby utracone / Tadeusz Magdziarz // „Poznaj Swój Kraj”. - 2009, nr 7-9, s. 32-33.
3. Przygodzki, Krzysztof: Tu przez czterysta lat mieszkał ród von - zu Dohna : ocalić od zapomnienia / Krzysztof Przygodzki // „Gazeta Olsztyńska”. - 27 III 2009, nr 73, dod. Gazeta Morąska, nr 13, s. 8.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 86-87.

Zobacz też

• Markowo, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.rezydencjezudohna.pl [dostęp 15.01.2014 r.]
• Szlakiem posiadłości rodu Donów, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.it.mragowo.pl [dostęp 15.01.2014 r.]