Dwór w Nagórkach

Źródło: „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”, R. 2 (2000), s. 229.

Fot. Małgorzata Kumorowicz.
Źródło: muzeum.olsztyn.pl

Stan przed remontem.
Źródło: „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”, R. 2 (2000), s. 228.

Przed kapitalnym remontem.
Źródło: S. Piechocki, Olsztyn magiczny, Olsztyn 2002, s. 52.

Zabytek architektury wybudowany pod koniec XIX wieku.

Lokalizacja

Rezydencja podmiejska wzniesiona na obrzeżach Olsztyna, na terenie majątku noszącego nazwę Bergenthal (obecnie dzielnica Olsztyna – Nagórki). Postępująca rozbudowa miasta spowodowała, że dziś znajduje się przy ulicy Metalowej 8.

Historia

Określenie chronologii budowli jest rzeczą dyskusyjną. W pierwszej połowie XIX wieku znajdujące się w Nagórkach dobra ziemskie należały do rajcy miejskiego Andrzeja Bogackiego. Następnie przez małżeństwo z jego córką, Anną Bogacką, ich właścicielem został Carl Rhode. W 1903 roku włości zostały zakupione przez olsztyńskiego fabrykanta Maxa Liona. Zdania są podzielone, czy sam dwór powstał jeszcze dla Carla Rhodego i Anny z Bogackich, czy też wzniósł ją Max Lion. Kolejnym właścicielem dóbr był Richard Palmowski. W latach 1928-1937 wydzierżawił on dwór olsztyńskiemu garnizonowi. Mieściła się tutaj Wojskowa Szkoła Rolnicza Batalionu Szkoleniowego przy 2. Pruskim Pułku Piechoty. W 1938 r. rodzina Palmowskiego wróciła do swojej rezydencji i zamieszkiwała w niej do zakończenia II wojny światowej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Olsztyna w styczniu 1945 r. dworek został zajęty przez żołnierzy radzieckich. Był w ich posiadaniu do 1947 r. W kolejnych latach w budynku mieściły się kolejno: mieszkania i biura Fermy Zwierząt Futerkowych i Państwowego Gospodarstwa Rolnego, Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego, Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. W 1982 r. władze Olsztyna przekazały go Muzeum Przyrody – oddziałowi Muzeum Warmii i Mazur. W 1999 r. budynek odrestaurowano i przeznaczono na cele wystawiennicze. Oprócz samego dworu, w jego otoczeniu do dnia dzisiejszego zachował się niewielki park, a spośród budynków gospodarczych – neoromańska wozownia. W 1994 r. została ona przebudowana i wyremontowana. Obecnie mieszczą się w niej magazyny muzealne, biblioteka, sala edukacyjna oraz pracownie.

Opis

Dwór wzniesiony został z otynkowanej cegły, na planie zbliżonym do prostokąta, frontem do wschodu. Zarówno od strony głównej, jak i południowej posiada piętrowy arkadowy taras. Bryła budynku składa się z trzech części: trójdzielnego parterowego korpusu ujętego po bokach wieżą i oficyną. Zastosowano tutaj piętrowy ryzalit, ze stopniowo redukowaną liczbą okien, od trzech na parterze do jednego półkolistego w poddaszu. Ozdobą budynku są mansardy z drewnianymi lukarnami, a także drewniany ganek. Styl całości jest eklektyczny łączący cechy francuskiego renesansu i stylu rokokowo-regencyjnego (zachowane dekoracje na stropach, obramowania okien na parterze). We wnętrzach zachowały się elementy dekoracyjne m.in.: sufity ozdobione misternymi sztukateriami i polichromiami opartymi na motywach botanicznych, klatka schodowa udekorowana poręczami kowalskiej roboty.

Bibliografia

1. Pałac fabrykanta: zanim powstało Muzeum Przyrody / przygot. Anna Szapiel // „Gazeta Olsztyńska”. – 2005, nr 278, dod. „Olsztyn Dzień po Dniu”, nr 682, s. 6.
2. Piechocki, Stanisław: Olsztyn magiczny / Stanisław Piechocki. - Olsztyn Remix, 2002. – S. 50-53.
3. Rzempołuch, Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953 : od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Urząd Miasta: Remix, 2005. – S. 98, 100-101.
4. Wysocki, Jacek: Hallandzki Program Konserwacji zabytków w Szwecji i próba zastosowania go w warunkach polskich / Jacek Wysocki // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 2 (2000), s. 218-236.

Zobacz też

• Bobrowicz, Andrzej: Dwór Bergenthal - Muzeum Przyrody, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.atrakcje.olsztyn.pl [dostęp 18 września 2013 r.].
• Strona internetowa Muzeum Przyrody www.muzeum.olsztyn.pl