Zamek w Ostródzie

Zamek w Ostródzie
Źródło: http://skyscraperscity.com

(1349-1380) - zamek krzyżacki konwentualny, siedziba komturstwa zakonu nad Jeziorem Drwęckim

Lokalizacja

Zamek powstał prawdopodobnie w miejscu pruskiej osady. Około 1300 roku Krzyżacy wznieśli na tym miejscu warownię w celu ochrony południowych krańców ich nowoutworzonego państwa. Dwadzieścia dziewięć lat później położona w pobliżu warowni osada otrzymała prawa miejskie. Miasto nazwano "Osterode". W 1330 r. utworzono tu siedzibę prokuratora. Podlegał on administracyjnie pod komturstwo w Dzierzgoniu. Powołanie w 1341 r. samodzielnej komturii w Ostródzie było podyktowane ciągłym zagrożeniem ze strony Litwinów oraz trudnościami w prowadzeniu akcji osadniczej. Pod komturię podlegały zamki w Zamek w Działdowie, Zamek w Iławie, Zamek w Nidzicy, Zamek w Wielbarku, Zamek w Olsztynku i Zamek w Dąbrównie. Drewniana warownia nidzicka okazała się niewystarczająca dla zapewnienia ochrony.

Historia

W 1349 r. rozpoczęto budowę zamku. Nadzorował ją Gunther von Hohenstein. Prace zakończono po trzydziestu latach. W 1380 r. książę litewski Kiejsut zaatakował Ostródę. Zamek uległ zniszczeniom, które naprawiano aż do 1397 r.

Położenie i ranga zamku ostródzkiego, znaczenie w obronnie granic państwa zakonnego pociągały za sobą rodzaj funkcji jakie spełniał. Składowano tu znaczne ilości uzbrojenia i żywności. Stąd też wychodziły ataki Krzyżaków na polskie Mazowsze.

Zamek w Ostródzie
Źródło: http://arosiew.republika.pl

Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem, 18 lipca 1410 r. zamek ostródzki zajęły wojska polskie. W zamku złożono tymczasowo ciała poległych dostojników krzyżackich: Wielkiego Mistrza Ulryka von Jungingena i komtura Ostródy Gamratha von Pinzenaua.

Po zwycięstwie polskim w wojnie trzynastoletniej z Krzyżakami Ostróda znajdowała się w granicach Prus Zakonnych (lenna Polski od 1466 r.). Prusy poddano sekularyzacji w 1525 r. Niedługo potem w Ostródzie utworzono starostwo. Po powołaniu starostwa doszło do przebudowy zamku.

Zmierzch epoki średniowiecznej zmienił charakter zamku. Przekształcenia objęły usunięcie piętra obronnego i wieży. Siedzibę znalazły tu sąd, więzienie i magazyny. W latach 1633-1639 zamkiem zarządzał książę śląski na Legnicy i Brzegu, Jan Chrystian z Piastów.

Wojny szwedzkie przyniosły wiele zniszczeń, lecz największe straty spowodował wielki pożar miasta w 1788 roku, który przyniósł poważne zniszczenia zamku - po wybuchu prochowni całe skrzydło wschodnie legło w gruzach.

W 1807 r. na zamku zatrzymał się cesarz Napoleon Bonaparte. Zajmował pokój na piętrze w północnym skrzydle. Przebywał tu od 21 lutego - do 1 kwietnia 1807 r. Po wygranej przez niego bitwie pod Pruską Iławką powołał w ostródzkim zamku główną kwaterę wojsk francuskich. Z racji panującego we wnętrzach zimna, w kwietniu przeniósł się do Kamieńca k. Susza, rezydując w pałacu hrabiów Dohna - Finckenstein, gdzie odwiedzała go Maria Walewska.

W XIX wieku zamek poddawano kolejnym przekształceniom, a w roku 1915 urządzono tu mieszkania.

W 1945 r. zamek spłonął doszczętnie wraz z prawie całym miastem. Dopiero w 1977 r. zaczęto odbudowywać zamek z ruin. Proces ten trwał aż piętnaście lat. W chwili obecnej mieści się w nim Centrum Kultury, Galeria, Biblioteka oraz Muzeum, powołane do życia w roku 2000. Jest też restauracja oraz „Bractwo Rycerzy Gwiazdy Zarannej Zamku Ostródzkiego” .

Opis

Zamek usytuowany jest w północno-zachodnim rejonie miasta, zbudowano go na planie kwadratu 44,7 m x 45,2 m. Otoczony był fosą, murem obronnym i parchamem. Brama znajduje się po zachodniej stronie. Dawniej używany był most zwodzony nad fosą. Zamek posiadał cztery podpiwniczone skrzydła. W piwnicach zachowały się sklepienia krzyżowe na burtach i przyziemie krzyżowo-żebrowe oparto na granitowych filarach. Reprezentacyjne skrzydła północne i południowe miały trzy kondygnacje, natomiast administracyjno-mieszkalne skrzydła wschodnie i zachodnie o jedną więcej. Wejście na piętro umożliwiał drewniany krużganek, świadczą o tym pozostałe do dziś otwory w murze na gniazda belek.

Wyposażenie

Jedna z sal muzealnych wewnątrz ostródzkiego zamku
Źródło: http://michalko26.bloog.pl

Na przedzamczu funkcjonował browar, młyn i kuźnia. Obecnie obok murów zamkowych znajdują się tu fundamenty gdaniska. Przyziemie spełniało funkcje gospodarcze, piętro zaś miało miejsca mieszkalne i reprezentacyjne. W skrzydle północnym działała kuchnia i spiżarnia. Piętro wyżej nad nią umieszczono przestronny refektarz z przejściem do wieży danskerowej (zostały po niej jedynie fundamenty).

Najbardziej reprezentacyjna część - skrzydło południowe zawierało kapitularz i kaplicę. Do pomieszczeń tych wiodło przejście przez krużganek i bogato zdobione profilowane portale. Po przeciwnej, północnej stronie komnaty zamieszkiwał komtur. Po wschodniej stronie zamek posiadał nietypowo smukłą wieżę, po której zachowały się jedynie fundamenty.

Odbudowa zamku po drugiej wojnie światowej nie objęła ostatniego piętra obronno-magazynowego. W miejscu dawnego wschodniego skrzydła stanął mur kurtynowy. Zrekonstruowano za to portale, drewniany krużganek na skrzydle północnym i sklepienia przyziemia.

Zobacz też

• Zamek w Barcianach
• Zamek w Bezławkach
• Zamek w Braniewie
• Zamek w Działdowie
• Zamek w Elblągu
• Zamek w Giżycku
• Zamek w Kętrzynie
• Zamek w Malborku
• Zamek w Morągu
• Zamek w Nidzicy
• Zamek w Olsztynku
• Zamek w Ostródzie
• Zamek w Rynie
• Zamek w Szczytnie
• Zamek w Węgorzewie
• Centrum Kultury w Ostródzie
• Muzeum w Ostródzie

Bibliografia

1. http://www.naszaostroda.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1659:zamki-powiatu-ostrodzkiego&catid=107:historia&Itemid=493
2. http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=3
3. http://www.szlak.zamkigotyckie.org.pl/ostroda.htm
4. M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Zamki Państwa Krzyżackiego w dawnych Prusach, Wydanie I, Olsztyn 2006.
5. http://www.polska.travel/pl/nad-woda/ostroda/
6. M. Haftka: Zamki krzyżackie w Polsce, Malbork 1999.