Kościół pw. św. Marii Magdaleny we Wrzesinie

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. Mieczysław Wieliczko.
Źródło: Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. T. 2, red. B. Magdziarz, Olsztyn 1999, s. 134.

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. około 1901/1915.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367/27/4.

Fot. Anton Ulbrich. Widok w stronę ołtarza głównego. 1904/1909.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367/27/1.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w XV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Wrzesina (niem. Alt Schönenberg). Wieś położona jest w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo, przy szosie z Gutkowa do Łukty.

Historia

Świątynia została wzniesiona w XV wieku, w miejscu starszej, zniszczonej budowli (nie zachowały się informacje na jej temat). W dniu 1 maja 1500 roku konsekrował ją biskup pomocniczy Jan Wilde ku czci świętej Marii Magdaleny. Kościół został częściowo zniszczony w trakcie działań wojennych, prowadzonych pod koniec XVII wieku. W kolejnych latach go wyremontowano, a na początku XVIII wieku dobudowano do niego wieżę. Budowla ucierpiała także w czasie wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871. Wyremontowano ją pod koniec XIX wieku. W roku 1936 została ona przebudowana i powiększona. Z tego okresu pochodzi kruchta południowa, budowli przywrócono też wówczas cechy gotyckie. Ponownej konsekracji kościoła dokonał 19 marca 1937 roku biskup Maksymilian Kaller.

Opis

Jest to kościół późnogotycki, orientowany, salowy, jednonawowy. Wzniesiono go z cegły na rzucie prostokąta, na wysokiej (sięgającej ław okiennych) podmurówce z kamienia polnego. Po stronie zachodniej znajduje się kwadratowa wieża – w przyziemiu murowana, wyżej drewniana o konstrukcji słupowej, oszalowana deskami, o ścianach nachylonych ku górze (na dachu chorągiewka z datą 1870). Od strony południowej do korpusu budowli przylega zakrystia, natomiast od strony wschodniej – prezbiterium, wzniesione na planie prostokąta. Korpus nawowy przykryto dachem dwuspadowym z dachówki. W prezbiterium zastosowano sklepienie krzyżowe, w nawie – pozorne (drewniane) sklepienie kolebkowe, pokryte XVIII-wieczną polichromią, uzupełnioną fryzem. Polichromia przedstawia: nad ołtarzem świętą Marię Magdalenę, w środku świętą Rodzinę, nad chórem św. Apolonię, a w narożnikach czterech ewangelistów. Na ścianach odkryto ostatnio oryginalne, gotyckie freski, a także duże i dobrze zachowane fragmenty tzw. „malarstwa patronowego” – motywy roślinne, które pojawiły się na tych terenach około XV-XVI wieku. Przed kościołem ustawiono klasycystyczną statuę Matki Bożej z Dzieciątkiem, pod wysokim kamiennym baldachimem.

Wyposażenie

Wystój i wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XVIII wieku i utrzymane jest w stylu barokowym i późnobarokowym. Z tego okresu pochodzi ołtarz główny z obrazem świętej Marii Magdaleny (z 1772 roku), wykonanym przez Macieja Meyera i rzeźbami świętych: Piotra, Jakuba Starszego, Barbary i Katarzyny. W prawym ołtarzu bocznym umieszczono olejny obraz Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi Dominikiem i Katarzyną Sieneńską (połowa XIX wieku), a także obraz św. Mateusza z aniołem. W ołtarzu ustawionym po lewej stronie znajdują się obrazy św. Apolonii oraz św. Józefa z Dzieciątkiem. W XVIII wieku wykonano także ambonę, dwa krucyfiksy, grupę Ukrzyżowania na łuku tęczowym pod sklepieniem oraz rzeźbę Matki Boskiej Bolesnej. Z wcześniejszego okresu pochodzi relikwiarz szafkowy (początek XVII wieku) i kamienna chrzcielnica w kształcie kielicha (XVI wiek). W kościele znajdują się także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• puszka na komunikanty oraz pacyfikał z 1652 roku,
• kielich z 1675 roku, z napisem „Ecclesiae Schonberg”,
• monstrancja promienista, kadzielnica i łódka oraz dwa kielichy z XVIII wieku (jeden z 1748 roku), wykonane w warsztacie złotnika olsztyńskiego, Jana Geese.

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 132-134.
2. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 111-113.
3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 131-133.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 87.

Zobacz też

• Wrzesina: gotycki kościół św. Marii Magdaleny (XV w.) , materiał zamieszczony na stronie internetowej www.polskaniezwykla.pl [dostęp 18.12.2013 r.]
• Freski we Wrzesinie, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.domwarminski.pl [dostęp 18.12.2013 r.]