Franciszek Chruściel

Podczas pleneru w Gronówku, 1989.
Żródło: „Głos Elbląga”, 2000, nr 78, s. 8e.

Braniewo, Agencja Filar, 2000. Na okładce płaskorzeźba Franciszka Chruściela.

(1930-2000) – ornecki rzeźbiarz, malarz, nauczyciel, pedagog, animator kultury, pisarz, popularyzator historii Ziemi Orneckiej, działacz społeczny, (pseud. Marian Bukowiński)

Biografia

Urodził się 25 sierpnia 1930 r. w Gwizdowie na Podlasiu. Uczęszczał do Szkoły Podstawowej we wsi Biedaczów. Zawodową oraz ogólnokształcącą szkołę średnią ukończył podczas II wojny światowej na kompletach tajnego nauczania. Egzaminy składał w Żołyni koło Łańcuta i w Krakowie. W 1951 r. podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Dyplom otrzymał w 1955 r. Jeszcze w tym samym roku podjął pracę jako nauczyciel języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Ornecie. W 1961 r. został kierownikiem internatu przy liceum. Pracował także w szkołach wieczorowych. Działał jako instruktor w Domu Kultury w Ornecie, gdzie uczył młodych artystów podstaw malarstwa i rzeźby. Jego wychowankami są: Jan Borawski i Paweł Korsak z Ornety. W 1990 r. odszedł na emeryturę i poświęcił się rozwijaniu swoich pasji artystycznych. Przez całe życie pracował na rzecz upowszechniania kultury, był opiekunem i wychowawcą młodzieży a także artystą o wielu zainteresowaniach. Za swoją zawodową i społeczną pracę był ceniony w środowisku. Zmarł 12 kwietnia 2000 r. Opiekunem licznych pamiątek po Franciszku Chruścielu jest jego żona Alina.

Działalność

Tuż po przybyciu do Ornety zajął się działalnością kulturotwórczą. Gromadził różnego rodzaju dokumenty i materiały historyczne o mieście. Pisał legendy, wiersze, baśnie, fraszki i dowcipy. Jest autorem opracowań historycznych i wydawcą wielu książek o Ornecie, m.in.:

• W krainie zabytków
• Dawna Orneta
• Powojenna Orneta
• Przeszłość i teraźniejszość orneckiej kultury
• Opowieści i legendy Ornety
• Orneta kochana (wiersze)
• Na tropie
• Piórem i sercem malowane

Jest współautorem (wspólnie z Heleną Tyszkiewicz) książki Z dziejów gminy Braniewo (2000), zawierającej historię okolic Braniewa oraz działalności Biblioteki Publicznej Gminy Braniewo w latach 1945-2000. Publikował także na łamach prasy lokalnej m.in. „IKAT - Gazeta Braniewska”. Jako artysta zadebiutował w 1978 r. za namową Stefana Kierula. W orneckim ratuszu znajduje się jego pracownia rzeźbiarska, w której prezentował też rzeźby, obrazy olejne, dzieła literackie, a także liczne nagrody i odznaczenia. Wiele z jego rzeźb to postacie z legend i literatury. Najczęściej są to święci i diabły, ale też dziadkowie, krzyże, mnisi, rybacy, rycerze i grajkowie. Swoje rzeźby i płaskorzeźby tworzył głównie w drewnie lipowym, ale i w dębowym, brzozowym, bukowym, wierzbowym i osikowym. Prace Franciszka Chruściela znajdują się licznych w zbiorach prywatnych zarówno w Polsce (np. w Muzeum Etnograficznym w Toruniu), jak i za granicą (w Niemczech, Anglii, Francji, Szwajcarii, Włoszech). Wyrzeźbiona „Głowa Chrystusa” trafiła do kolekcji papieża Jana Pawła II, natomiast „Czarną Madonnę” otrzymał metropolita warmiński, arcybiskup Edmund Piszcz. Ponadto w budynku parafialnym w Krośnie koło Ornety znajduje się rzeźba św. Wojciecha. Część prac zdobi regionalne kapliczki przydrożne. Przez wiele lat był uczestnikiem plenerów artystycznych, kiermaszów oraz wystaw, w tym organizowanych przez Bibliotekę Publiczną w Braniewie. Swój warsztat doskonalił m.in. w Pasłęku podczas Pleneru Rzeźbiarskiego (1983). W 1969 r. otrzymał II nagrodę za prace „Śnik” i „Diabeł w sieci” podczas iławskiego Konkursu „Diabły Warmii, Mazur i Powiśla". W ramach XIII Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej w Olsztynie w siedzibie Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” podczas wystawy pt. Tematyka chrześcijańska w twórczości plastycznej zaprezentował prace z cyklu Święci Pańscy (1992). Jego prace mają w Galerii Twórczości Nieprofesjonalnej przy bibliotece w Braniewie swoje stałe miejsce. Był inicjatorem Pleneru Artystycznego w Ornecie, zorganizowanego w 1996 r. przy współudziale Stowarzyszenie Miłośników Ornety. Brał też udział w konkursach literackich. Swoją twórczość prezentował np. podczas Pleneru Artystycznego w Gronówku (1989). Prowadził zespoły wokalne, recytatorskie działające przy Świetlicy Wielobranżowej w Ornecie oraz w Domu Kultury i Klubie Seniora.. Opiekował się także kapelą podwórkową. Prowadzony przez niego zespół wokalny Areopag wydawał także miesięcznik pod tym samym tytułem. Przez prawie 30 lat kierował pracami orneckiego oddziału Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”. W latach 1966-1976 był szefem orneckiego radiowęzła lokalnego „Pojezierze”. Był również twórcą Towarzystwa Przyjaciół Ornety. Od 1962 r. do przez kolejnych 20 lat stał na czele Związku Nauczycielstwa Polskiego w Ornecie. Pełnił funkcje opiekuna szczepu harcerskiego „Maszubo” przy Liceum Ogólnokształcącym.

Nagrody i odznaczenia

• Podwójna Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1977) – najwyżej ceniona przez niego nagroda
• Odznaka „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
• Honorowa Odznaka Stowarzyszenią Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze”
• Odznaka „Zasłużony dla ZHP”
• Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego
• Podwójny Medal „40-lecia PRL”
• Złoty Krzyż Zasługi

W 1984 r. został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Ornety

Ciekawostki

Franciszek Chruściel mawiał: „Sztuka to efekt dobrego pomysłu, odrobiny talentu i rzetelnej pracy”. Od 2005 r. w Ornecie organizowany jest Rejonowy Przegląd Poezji Śpiewanej im. Franciszka Chruściela. Laureaci przegląd otrzymują statuetki „Franciszki”.

Obejrzyj

Film dokumentalny o Franciszku Chruścielu autorstwa Mirosława Naszkierskiego:

• Franciszek Chruściel. Cz. 1
• Franciszek Chruściel cz.2 Legenda o smoku
• Ornecki Radiowęzeł – Franciszek Chruściel. Cz. 3
• Franciszek Chruściel. Cz 4 - Rzeźba

Zobacz też

• Franciszek Chruściel - nauczyciel, pedagog, animator kultury warmińskiej, galeria zdjęć na stronie www.orneta.net

Bibliografia

1. Karczmarek, Henryk: „Zegnaj, odchodzę, nie dla mnie trwanie” / Henryk Karczmarek // „Goniec Ornecki”. – 2003, nr 6, s. 7.
2. Białek, D.: Wspomnienie / D. Białek // „Nowa Gazeta Ornecka”. – 2001, nr 26, s. 2.
3. Jankiewicz, Urszula: Święci i diabły / Urszula Jankiewicz // „Gazeta Olsztyńska”. – 1999, nr 116, s. 4.