Eugeniusz Paukszta

Źródło: stowbran.amu.edu.pl

Spotkanie z autorem w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie, maj 1971 r.
Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie

List E. Paukszty, Olsztyn, sierpień 1976 r.
Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

(1916-1979) – prozaik, publicysta, autor książek dla młodzieży

Biografia

Urodził się 9 sierpnia 1916 r. w Wilnie. Studiował prawo na Uniwersytecie w Wilnie oraz filologię polską oraz historię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W czasie II wojny światowej walczył jako żołnierz Armii Krajowej. Był więźniem obozu koncentracyjnego koło Kowna. Po wojnie osiadł w Gliwicach a następnie przeniósł się do Poznania. Zmarł 21 maja 1979 r. w Inowrocławiu. Pochowany został w alei zasłużonych na Cmentarzu Junikowskim w Poznaniu.

Działalność

W okresie II wojny światowej redagował pisma konspiracyjne. Po wyzwoleniu pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Polski Zachodniej” (1947), gdzie publikował m.in. artykuły w cyklu „Z włóczęgi po ziemi mazurskiej”. W latach 1947-1950 działał jako stały korespondent „Odry”. Przez trzy lata (1953-1955) był prezesem poznańskiego oddziału Związku Literatów polskich. Następnie uczestniczył w akcji założycielskiej oddziału Związku Literatów Polskich w Olsztynie. Od 1972 r. redagował „Kronikę Wielkopolską”.

Twórczość

Debiutował jako nowelista w prasie wileńskiej w 1938 r. Większość jego dorobku literackiego związana jest tematycznie z Ziemią Lubuską (m.in. Kartki z Ziemi Lubuskiej, 1954, Czarownica z Zielonej Góry, 1957, Odzyskane gniazda, 1963) oraz regionem warmińsko-mazurskim. W swojej twórczości poruszał kwestie etapów powojennego procesu adaptacyjnego, ukazywał ludzi, którzy zasiedlali i zagospodarowywali nowe tereny, w tym Warmię i Mazury. Jako kronikarz odtwarzał skomplikowane losy ludzi na tle powojennych przemian politycznych, społeczno-gospodarczych i kulturalnych. Jest autorem reportaży oraz przygodowych powieści dla młodzieży, których akcja często dzieje się na Mazurach.

Wśród utworów związanych tematycznie z regionem Warmii i Mazur znajdują się:

Powieści i opowiadania

• Trud ziemi nowej (1948)
• Srebrna ławica (1953)
• Lody pękają (1955) – wydanie z 1972 r. pt. Lasy płoną o świcie
• Znaki ogniste. Powieść historyczna z połowy XV wieku (1956)
• Straceńcy, cz. 1-2. Powieść historyczna z XVII wieku (1957)
• Buntownicy, t. 1-2 (1963)
• Wrastanie (1964)
• Spod szczęśliwej gwiazdy. Opowiadania (1965)

Twórczość dla młodzieży

• Zatoka Żarłocznego Szczupaka (1957)
• Gdzie diabeł mówi dobranoc (1959)

Opracowania popularnonaukowe

• Warmia i Mazury (1962)

Pozostałe utwory to powieści dla dorosłych: Wszystkie barwy codzienności (1961), Po burzy jest pogoda (1966), Przejaśnia się niebo, t. 1-2 (1967), Zawsze z tej ziemi (1976) oraz twórczość dla młodzieży: Znak żółwia (1961), Wiatrołomy (1962), Młodość i gwiazdy (1972).

Udział w organizacjach

Działał w Polskim Związku Zachodnim. Od 1976 r. pełnił funkcję prezesa Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego.

Nagrody

• Literacka Nagroda Poznania (1954)
• Lubuska Nagroda Kulturalna (1957)
• Wielkopolska Nagroda Literacka (1961)
• Nagroda Państwowa II st. (1968)
• Nagroda miasta Poznania w województwa poznańskiego (1974)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów (1975)

Bibliografia

1. Maciąg, Włodzimierz: Paukszta Eugeniusz / Włodzimierz Maciąg // w: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 2: P-Z / Artur Hutnikiewicz, Andrzej Lam. – Warszawa : PWN, 2000. – S. 11-12.
2. Bielawski, Eugeniusz: Newerly i Paukszta / Eugeniusz Bielawski // „Słowo Powszechne”. – 1974, nr 219, dod. „Słowo na Warmii”, nr 34, s. 6.