Kościół pw. św. Katarzyny w Kętrzynie

Źródło: www.swk.olsztyn.opoka.org.pl

Fot. Mieczysław Kalski

Pocztówka sprzed 1939 roku.
Źródło: T. Korowaj, E. Tyton: Rastenburg-Kętrzyn : takie było nasze miasto : Kętrzyn na dawnych widokówkach, Kętrzyn 2007, s. 86.

Fot. Mieczysław Kalski

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIX wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie Kętrzyna (niem. Rastenburg), przy ówczesnej ulicy Królewieckiej (niem. Königsbergerstraβe nr 11, obecna ulica Sikorskiego nr 13), w bliskim sąsiedztwie ratusza.

Historia

Historia kościoła pod tym wezwaniem sięga XIV wieku. W 1330 roku powstała bowiem kaplica pod wezwaniem św. Katarzyny (zwana z czasem kościołem przedmiejskim) dla pruskich i niemieckich osadników. W późniejszym okresie ją rozbudowano do wielkości kościoła. Był on użytkowany do 1758 roku. W 1781 roku zamieniono go na szpital wojskowy, a w latach późniejszych na spichlerz i magazyn soli. Ze względu na zły stan techniczny i dewastację rozebrano go do fundamentów w 1821 roku, pomimo chęci przejęcia go przez wspólnotę katolicką. Katolicy zakupili więc plac i dawną żydowską karczmę, gdzie po dokonaniu generalnego remontu, zorganizowali własny ośrodek religijny (dzisiejsza plebania). Wkrótce podjęto decyzję o budowie kościoła. Ostatecznie wzniesiono go w latach 1895-1896 według projektu Friedricha Heitmanna. Wykonawcą projektu była miejscowa firma mistrza ciesielskiego Heinricha Modrickera. Dnia 5 maja 1897 roku biskup Andrzej Thiel dokonał konsekracji kościoła ku czci św. Katarzyny Aleksandryjskiej (patronka poprzedniego kościoła). Samodzielną parafię utworzono tu w dniu 23 sierpnia 1872 roku. Po dewastacji wnętrza, która miała miejsce u schyłku drugiej wojny światowej mieszkańcy miasta odnowili kościół. W kolejnych latach położono posadzkę (1954 roku), pomalowano całą budowlę (1957 rok), wykonano polichromie i wstawiono nowe witraże w prezbiterium (1970 rok). W 1990 roku przeprowadzono renowację wnętrza a w 2000 roku przeprowadzono kapitalny remont wnętrza wieży.

Opis

Jest to kościół orientowany, neogotycki, trójnawowy, halowy. Wzniesiono go z czerwonej cegły na rzucie prostokąta. Po stronie wschodniej znajduje się węższe i niższe od korpusu nawowego, prosto zamknięte prezbiterium, po stronie zachodniej – smukła kwadratowa wieża o sześciu kondygnacjach (wysokość 58 m). W jej przyziemiu znajduje się kruchta, do której prowadzi portal ostrołukowy, uskokowy, a po obu jej stronach dwie niskie przybudówki. Całość zwieńczono smukłym hełmem ostrosłupowym, zakończonym żelaznym, kutym krzyżem. Korpus nawowy został oszkarpowany, a jego ściany podzielono wąskimi oknami o ostrołukowym kształcie. Nawę i prezbiterium zamknięto dachami dwuspadowymi, krytymi dachówką. Budowla udekorowana została szczytami schodkowo-sterczynowymi, a także licznymi blendami i tynkowanym fryzem opaskowym. Na parapetach i zwieńczeniach szczytów znajduje się pokrycie ceramiczne w kolorze zielonym. Wnętrze przykryto sklepieniem gwiaździstym.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie wnętrza pochodzi z początku XX wieku. Neogotycki, drewniany ołtarz główny wykonany został w warsztacie Johanna Kummera w 1901 roku. Jest to ołtarz składający się z pięciu części: nastawy i czterech skrzydeł. Umieszczono w nim rzeźby przedstawiające Chrystusa Zmartwychwstałego, św. Katarzynę, św. Barbarę, św. Brunona i św. Wojciecha, a także sceny Zwiastowania i Bożego Narodzenia. Są tam również dwa ołtarze boczne: Najświętszego Serca Pana Jezusa (po prawej) i Matki Bożej Różańcowej (po lewej). Pierwszy wyposażono w figury świętych: Teresy z Avilla, Józefa, Fabiana i Jerzego. Drugi, przedstawia scenę wizji św. Antoniego, a także zawiera postaci świętych: Anny Samotrzeciej, Agnieszki i Żyty. Z tego samego okresu pochodzi neogotycka ambona oraz organy W chórze organowym wstawiono obraz przedstawiający św. Cecylię.

Ciekawostki

• W budowaniu kościoła przeszkodziło dawne prawo wyłącznego panowania na tych ziemiach wyznania luterańskiego. Powołując się na nie władze miasta zabroniły budowy kościoła św. Katarzyny. Skonfiskowano kaplicę, plac i wszelkie materiały budowlane. Kościół zaś, doprowadzony do dachu w latach 1860-1866, rozebrano. Ze zdobytych w ten sposób materiałów zbudowano na kościelnym placu więzienie i gmach sądu. Po wygraniu procesu z władzami miasta, z wynikiem całkowitej rekompensaty krzywdy w roku 1895, Towarzystwo św. Bonifacego i św. Wojciecha przystąpiło do budowy kościoła na wąskim pasie pomiędzy już istniejącymi budynkami.

Zobacz też

• Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Jana w Kętrzynie
• Ratusz w Kętrzynie
• Friedrich Heitmann
• Andrzej Thiel
• Johann Kummer
• parafia św. Katarzyny w Kętrzynie

Bibliografia

1. Głowacz, Aleksandra: Fritz Heitmann architekt warmińskich kościołów / Aleksandra Głowacz // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 5 (2003), s. 7-30.
2. Korowaj, Tadeusz: Rastenburg/Kętrzyn : dzieje miasta / Tadeusz Korowaj. – Kętrzyn : Tadeusz Korowaj, 2012. – S. 200-205.
3. Korowaj, Tadeusz: Rastenburg/Kętrzyn : przewodnik historyczny po mieście / Tadeusz Korowaj. – Kętrzyn : Tadeusz Korowaj, 2005. – S. 83-85.

Linki

• Historia Parafii, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.swk.olsztyn.opoka.org.pl [dostęp 13.02.2014 r.]