Pałac w Judytach

Elewacja frontowa.
Źródło: www.studio.wp.pl

Herb rodu von Kuenheim.
Źródło: www.polskiezabytki.pl

Lwy strzegące pałacu.
Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. z lat 1900-1911.
Źródło: www.bildarchiv-ostpreussen.de Nr id. 38561.

Dawne wnętrze.
Źródło: www.ostpreussen.net

Zabytek architektury wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku.

Lokalizacja

Rezydencja została wybudowana na terenie wsi Judyty (niem. Juditten), pomiędzy dawnym parkiem (w części północno-wschodniej), a kompleksem zabudowań gospodarczych (po stronie południowej i zachodniej). Wieś położona jest w gminie Sępopol, w powiecie bartoszyckim (18 km na północny-wschód od Bartoszyce).

Historia

Majątek ziemski znajdował się w tym miejscu już w czasach krzyżackich. Jako pierwszych jego właścicieli wymienia się rodzinę von Lasgewang. W XVI wieku dobra znalazły się w posiadaniu rodu von Kunheim, jego przedstawiciele mieszkali tu aż do 1945 roku. Rozkwit posiadłości nastąpił na początku XVIII wieku, za czasów Marii Elizabeth von Kunheim. Przeprowadziła ona duże inwestycje budowlane, z których zachowała się do dziś wozownia. Na jej północnej ścianie znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca św. Judytę z inicjałami M.E. i datą 1733. W tym czasie najprawdopodobniej wzniesiono również dwór. Nie zachowały się jednak żadne informacje na jego temat. Obecny pałac powstał w latach 1862–1863, za czasów Wilhelma von Kunheim. W 1909 roku rodzina zmieniła nazwisko na Kuenheim. Po drugiej wojnie światowej majątek został włączony w skład Państwowej Stadniny Koni w Liskach. W pałacu urządzono przedszkole, świetlicę, a na piętrze mieszkania. Pod koniec lat 80-tych XX wieku budynek został opuszczony. Na początku lat 90-tych przejęła go Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 1998 roku, wraz z parkiem i zabudowaniami gospodarczymi, został zakupiony przez prywatnego właściciela, w którego rękach pozostaje do dnia dzisiejszego.

Opis

Pałac wzniesiono w stylu neogotyckim i klasycystycznym. Jest to budowla posadowiona na planie prostokąta, dwukondygnacyjna, wysoko podpiwniczona z ryzalitami w elewacji frontowej i ogrodowej. Pierwszy poprzedzony został przedsionkiem arkadowym i zwieńczony kartuszem z herbem Kuenheimów (mniejszy herb znajduje się nad drzwiami frontowymi), w drugim usytuowano duży taras – na poziomie pierwszej kondygnacji i mniejszy – na wysokości pierwszego piętra. Elewacje budynku obłożono cegłą klinkierową. Całość nakryto dachem czterospadowym, prawie płaskim. We wnętrzu zachowały się pozostałości danego wyposażenia, w tym m.in. kominek i trzy piece z dekoracją neogotycką. Przy podjeździe do pałacu znajdują się dwa naturalnej wielkości lwy (czuwający i śpiący), zakupione przez właścicieli na wystawie w Paryżu w 1889 roku. Odlano je z brązu w 1822 roku w Gliwicach, według projektu Christian Daniel Rauch z Berlina. W otoczeniu pałacu znajdują się pozostałości dawnego parku krajobrazowego, z dużym ogrodem. Zabudowania gospodarczo-inwentarskie należą do Stadniny Koni w Liskach.

Ciekawostki

• W majątku znajdowała się jedna z najstarszych stadnin koni w Prusach Wschodnich, słynąca z hodowli koni czystej rasy trakeńskiej.
• W 1928 roku w majątku urodził się Eberhard von Kuenheim, jeden z twórców potęgi koncernu samochodowego BMW (1970-1993 – dyrektor generalny, 1993-1999 – prezes rady nadzorczej). Okres jego zarządzania firmą nazywany został „erą Kuenheima”.
• Pozostałości cennego wyposażenia pałacu znajdują się obecnie w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Jest tam m.in. portret Fanny von Kunheim (1820-1865, z domu von der Groeben, żony Wilhelma von Kunheim) z 1857 roku. Inny portret, Jana Ernesta von Kunheim (1730–1818), wykonany pod koniec XVIII wieku, znajduje się w Muzeum w Kętrzynie.

Bibliografia

1. ab: Tu urodził się twórca potęgi BMW / ab // „Gazeta Olsztyńska”. - 2012, nr 99, dod. „Wydanie Magazynowe”, s. 3.
2. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich: dobra utracone czy ocalone / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn : Wspólnota Kulturowa Borussia, 1999. – S. 162-165.
3. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 161.

Zobacz też

• Pałac w Judytach, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.gci.bartoszyce.pl [dostęp 04.03.2014 r.]