Zbigniew Nienacki

Ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie.
(Fot. Cz. Wasiłowski)

Okładka książki nagrodzonej przez Stowarzyszenie Księgarzy Polskich w 1987 r.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Wydawnictwo Poznańskie, 1976 r.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Wydawnictwo RES Polonia, Łódź 1990.
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

(1929-1994) – pisarz, dramaturg, publicysta, dziennikarz (wł. Zbigniew Nowicki)

Biografia

Urodził się 1 stycznia 1929 roku w Łodzi. W 1940 roku, wraz z rodziną, został wysiedlony do Słupi Skierniewickiej. Po zakończeniu wojny powrócił do Łodzi i tam też rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym, po którego ukończeniu przez krótki czas pracował jako wychowawca w Domu Dziecka w Szklarskiej Porębie. W 1948 roku rozpoczął studia w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, a w roku następnym otrzymał stypendium i przeniósł się do Moskwy, gdzie miał kontynuować studia we Wszechzwiązkowym Instytucie Kinematografii. Po pierwszym roku powrócił jednak do Łodzi z tzw. „wilczym biletem” ( co wiązało się z zakazem dalszego kształcenia i wydawania utworów). W 1950 roku rozpoczął pracę w dziennikarstwie. Najpierw w dziale rolnym „Gazety Robotniczej”, a następnie (w latach 1951-1962) powierzono mu kierowanie działem reportażu w „Odgłosach”. W okresie 1962-1965 pełnił funkcję ławnika sądowego w Łodzi, był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej, członkiem PZPR (od 1962 roku) i ZLP. W 1964 roku otrzymał literacką nagrodę miasta Łodzi. W tym czasie (do 1967 roku) wydał jedenaście powieści oraz opublikował cztery sztuki teatralne. W 1967 roku przeniósł się do Jerzwałdu. Tam też powstały najważniejsze i najpopularniejsze jego dzieła. Zmarł 23 września 1994 roku w szpitalu w Morągu.

Twórczość

Zadebiutował już w 1946 roku powieścią zatytułowaną „Związek poszukiwaczy skarbów” publikowaną w odcinkach w piśmie „Przyjaciel”. Następnie wydał trzy zbiory reportaży i w 1957 roku powieść „Uroczysko” stanowiącą pierwowzór sagi o Panu Samochodziku. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych wydaje jeszcze pięć powieści dla młodzieży, pięć dla dorosłych i cztery sztuki teatralne. Podczas pobytu w Jerzwałdzie ukazują się kolejne części cyklu o Panu Samochodziku oraz powieści dla dorosłych ze słynnym „Wielkim lasem”, trzytomową „Dagome Iudex” czy też nie mniej kontrowersyjnymi tomami „Raz w roku w Skiroławkach”. Cykl o Panu Samochodziku doczekał się kilku adaptacji filmowych. Książki były tłumaczone na wiele języków (m.in. na niemiecki, rosyjski, czeski, ukraiński, estoński, węgierski, bułgarski), a sztuki doczekały się inscenizacji nie tylko w teatrach łódzkich, ale i ekranizacji w Teatrze Telewizji.

Publikacje

Powieści dla młodzieży

• Uroczysko, 1957
• Skarb Atanaryka, 1960
• Pozwolenie na przywóz lwa, 1961
• Wyspa złoczyńców, 1964
• Pan Samochodzik i Templariusze, 1966
• Księga strachów, 1967
• Niesamowity dwór, 1969
• Nowe przygody Pana Samochodzika, 1970
• Pan Samochodzik i zagadki Fromborka, 1972
• Pan Samochodzik i Fantomas, 1973
• Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic, 1975
• Pan Samochodzik i Winnetou, 1976
• Pan Samochodzik i Niewidzialni, 1977
• Pan Samochodzik i złota rękawica, 1979
• Pan Samochodzik i człowiek z UFO, 1985
• Pan Samochodzik i nieuchwytny kolekcjoner, 1997 (książkę dokończył Jerzy Ignaciuk)

Powieści dla dorosłych

• Worek Judaszów, 1961
• Podniesienie, 1963
• Laseczka i tajemnica, 1963
• Z głębokości, 1964
• Sumienie, 1965
• Liście dębu (tom I), 1967
• Liście dębu (tom II), 1969
• Mężczyzna czterdziestoletni, 1971
• Uwodziciel, 1978
• Raz w roku w Skiroławkach (tom I i II), 1983
• Wielki las, 1987
• Dagome Iudex, 1989-1994

Sztuki teatralne

• Termitiera, 1962
• Golem, 1963
• Styks, 1966
• Opowieść o Bielinku, 1966

Filmografia

• Wyspa złoczyńców (scenariusz), 1965
• Z przygodą na ty (scenariusz), 1966
• Akcja Brutus (scenariusz), 1970
• Samochodzik i Templariusze (scenariusz), 1971
• Pan Samochodzik i niesamowity dwór (scenariusz), 1986

Ekranizacje

• Wyspa złoczyńców (1965)
• Akcja Brutus (1970)
• Samochodzik i Templariusze (1971)
• Pan Samochodzik i niesamowity dwór (1986)
• Pan Samochodzik i praskie tajemnice (1988)
• Latające machiny kontra Pan Samochodzik (1991)

Nagrody i wyróżnienia

• 1964 – nagroda literacka miasta Łodzi za powieść Podniesienie i Worek Judaszów
• 1966 – nagroda literacka za powieść Liście dębu
• 1977 – nagroda w plebiscycie czytelników „Płomyka” - „Orle pióro”
• 1979 – nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży
• 1980 – Harcerska Nagroda Literacka "Orle Pióro" za cykl o Panu Samochodziku
• 1988 – Nagroda Stowarzyszenia Księgarzy Polskich za powieść Wielki las

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Odznaka im. Janka Krasickiego
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• Odznaka „Zasłużony dla Warmii i Mazur”

Bibliografia

1. Szylak, Mariusz: Zbigniew Nienacki : życie i twórczość / Mariusz Szylak. – Warszawa : Wydawnictwo „Nowy Świat”, 2009.
2. Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. – S. 56-58.
3. Nienacki, Zbigniew: Jestem twórcą odrzuconym / Zbigniew Nienacki // „Tygodnik Kulturalny”. – 1984, nr 34, s. 3.