Dom Towarzyski „Kopernik” w Olsztynie

Fot. K. Romulewicz. 2013 r.

Fot. K. Romulewicz. 2013 r.

Zabytek architektury wzniesiony pod koniec XIX wieku.

Lokalizacja

Budynek został wybudowany na terenie Olsztyna, przy ul. Wilhelmowskiej (niem. Wilhelmstraβe, obecnie Seweryna Pieniężnego) obok gmachu poczty cesarskiej, na działce należącej do parafii kościoła pw. św. Jakuba.

Historia

Budynek powstał w 1889 roku z inicjatywy i środków Towarzystwa Czeladzi Katolickiej, założonego przez księdza Feliksa Schreibera, wikarego w kościele św. Jakuba. Towarzystwo skupiało warmińskich robotników zatrudnionych głównie w rzemiośle i rolnictwie. Z ich dobrowolnych datków zgromadzono niezbędny kapitał. Również realizacja samego dzieła była możliwa dzięki wydatnej pomocy członków Towarzystwa. Wspierali oni przedsięwzięcie przekazując nieodpłatnie materiały, pomagając w transporcie, a nawet podejmując pracę fizyczną. W piętrowym gmachu pomieszczono salę widowiskową ze sceną, hotel (Hotel „Kopernikus”), restaurację, a także pięć mieszkań. W podwórzu znajdował się podest taneczny, pomieszczenia gospodarcze, stajnie i wozownia. Właścicielem budynku do 1945 roku była parafia, natomiast hotelem i restauracją zarządzali dzierżawcy. W 1951 roku budynek został przebudowany i otynkowany. W roku 1954 otwarto w nim restaurację „Pod Żaglami”, działającą nieprzerwanie do 1990 roku. W 1992 roku budynek zwrócono Kościołowi katolickiemu z przeznaczeniem na placówkę charytatywną Caritasu. Po przebudowie przeprowadzonej w latach 2000-2001 w budynku znalazła siedzibę Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej.

Opis

Pierwszy projekt „domu Kopernika” był dziełem olsztyńskiego rzemieślnika i przedsiębiorcy budowlanego Joachima Hosmanna. W ostatecznej wersji budynek wzniesiono z ceramicznej cegły licowej w stylu neogotyckim. Postawiono go na rzucie prostokąta o wymiarach 8,5 m na 36 m. W fasadzie budynku zastosowano regularne, powtarzające się segmenty składające się z okien i przypór. Kontrastowała z nimi płasko wykończona partia kilkustrefowego zwieńczenia ścian z licznymi elementami dekoracyjnymi, jak fryz wypełniony ceramicznymi rozetkami, cienki gzyms i wieńczące wszystko delikatne blanki.

Ciekawostki

• W pracach przy budowie gmachu brał również udział ksiądz Schreiber. Wytężając siły doznał krwotoku i wkrótce zmarł. Dom oddano do użytku już po jego śmierci.
• W czasie I wojny światowej w hotelowych apartamentach nocowali oficerowie carskiej armii okupującej Olsztyn 27 i 28 sierpnia 1914 roku.
• W latach 60-tych w parku na zapleczu budynku, podczas prac ziemnych, znaleziono metalową trumnę, w której znajdowały się zmumifikowane zwłoki kobiety odzianej w bogato zdobioną suknię. Z dobrze zachowanego ubioru wynikało, że kobieta była miejską patrycjuszką lub pochodzącą z pobliskich posiadłości ziemianką. Przypadki chowania zamożnych ludzi w indywidualnych grobach na obrzeżach miasta zdarzały się na przełomie XVIII i XIX wieku podczas nawiedzających Olsztyn epidemii chorób zakaźnych.

Bibliografia

1. Bętkowski, Rafał: Olsztyn jakiego nie znacie: obraz miasta na dawnej pocztówce / Rafał Bętkowski. - Olsztyn : Edytor Wers, 2003. – S. 56.
2. jj: Feliks Schreiber (1857-1889) / jj // „Gazeta Olsztyńska” - 2002, nr 94, s. 22.
3. Piechocki, Stanisław: Dzieje olsztyńskich ulic / Stanisław Piechocki. - Olsztyn : Remix, 1998. – S. 125.
4. Piechocki, Stanisław: Olsztyn magiczny / Stanisław Piechocki. - Olsztyn : Remix, 2002. – S. 117-121.
5. Rzempołuch, Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Urząd Miasta: Remix, 2005. – S. 71-72.