Kielich biskupa Kromera z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku

XVI-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z Bazyliki Archikatedralnej we Fromborku.

Historia

Kielich wykonany został przed 1550 rokiem prawdopodobnie na Węgrzech lub w Krakowie. Jego autor jest nieznany. Dzieło zakupił w 1568 roku Marcin Kromer, ówczesny kanonik warmiński, w latach 1579-1589 biskup warmiński. W 1588 roku zapisał on tenże kielich w swoim testamencie katedrze fromborskiej. W 1945 roku kielich został wywieziony z Fromborka przez wojska radzieckie wraz z innymi zabytkami. Do kraju powrócił w ramach rewindykacji w 1953 roku. Początkowo trafił, podobnie jak inne fromborskie obiekty sztuki sakralnej, w formie depozytu do Muzeum Narodowego w Warszawie. W 1956 roku został włączony do jego zbiorów własnych. 15 kwietnia 1981 roku, decyzją ówczesnego Ministra Kultury i Sportu powrócił do pierwotnej świątyni, gdzie przechowywany był w skarbcu, razem z XVIII-wieczną monstrancją oraz lavabo z fundacji biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, a także kielichem biskupa Szembeka z I połowy XVIII wieku. Obecnie znajduje się w inwentarzu olsztyńskiej bazyliki św. Jakuba.

Opis

Kielich został wykonany z kutego srebra, częściowo odlewany. Ozdobiono go techniką cyzelowania, repusowania i złocenia. Jest bogato dekorowany kamieniami i emalią. Kielich poddawany był naprawom lub przeróbkom. Około 1894 roku wymieniony został trzon kielicha, zaś w latach 30-tych XX wieku emalia. Brak też kilku dekoracji, dokręcono natomiast dodatkową kryzę. Jego wymiary to: wysokość – 23,1 cm, średnica czary – 10 cm, średnica stopy – 13,7. Obiekt waży 690 gram. Na spodzie stopy widnieje inskrypcja: Mart. Cromervs Can. Crac. et V emptvm refici cvravit ANO DOM?. 1568

Charakterystyka

Podstawą kielicha jest sześciodzielna stopa, obwiedziona płaską, gładką kryzą, na której umieszczono sześć form kwiatowych, a w zagłębieniach liście. Powyżej stopa obwiedziona jest ażurową dekoracją, na której osadzono płaszcz ozdobiony sześcioma gemmami powielonymi także wokół czary kielicha. Są to pola wydzielone delikatnymi wałkami, spojonymi za pomocą wypukłych listków, wypełnione emalią tzw. drucikową utrzymaną w kolorze zielono-niebieskim z białymi punktami układającymi się w motywy kwiatowe. Emaliowane plakiety na koszyczku czary wieńczy koronka z symetrycznie rozmieszczonych lilii oraz winogron. Dodatkowo pomiędzy plakietami osadzono barwne kamienie. W kielichu zwraca tez uwagę masywny nodus, czyli dekoracyjne zgrubienie w kształcie spłaszczonej kuli, ozdobionej sześcioma emaliowanymi rozetami z kamieniami jubilerskimi wewnątrz.

Hasła powiązane

• Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
• Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
• Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
• Kaplica pw. św. Anny we Fromborku
• Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku
• Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
• Wieża dzwonna katedry we Fromborku
• Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku
• Grota we Fromborku
• Cmentarz kanonicki we Fromborku
• Zespół kurii kanonicznych we Fromborku
• Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

Bibliografia

1. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S.106-107.