Seweryn Pieniężny junior: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Image:Pomnik_w_Olsztynie.jpg |thumb|right|300px| Pomnik Seweryna Pieniężnego w Olsztynie<br>Źródło:http://olsztyn.wm.pl/]] | [[Image:Pomnik_w_Olsztynie.jpg |thumb|right|300px| Pomnik Seweryna Pieniężnego w Olsztynie<br>Źródło:http://olsztyn.wm.pl/]] | ||
[[Image: 71_Rocznica.jpg|thumb|right|300px| Uroczystości rocznicowe<br>Źródło:http://olsztyn.wm.pl/]] | [[Image: 71_Rocznica.jpg|thumb|right|300px| Uroczystości rocznicowe<br>Źródło:http://olsztyn.wm.pl/]] | ||
| − | (1890 - 1940 ) - działacz narodowy, wydawca, redaktor i publicysta<br> | + | [[Image:pieniezny tabl.jpg|thumb|right|300px|Olsztyńska tablica upamiętniająca postać Pieniężnego<br>Źródło: Archiwum [[Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]] |
| + | |||
| + | (1890 - 1940) - działacz narodowy, wydawca, redaktor i publicysta<br> | ||
== Rodzina<br> == | == Rodzina<br> == | ||
| − | Urodzony 25 lutego 1890 r. w Olsztynie. Był synem Seweryna Pieniężnego, ( | + | Urodzony 25 lutego 1890 r. w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]]. Był synem [[Seweryn Pieniężny senior|Seweryna Pieniężnego]], (współwydawcy "Gazety Olsztyńskiej") i Joanny z Liszewskich. Kształcił się w prywatnej szkole księdza [[ewim:Walenty Barczewski|Walentego Barczewskiego]] ([[ewim:Brąswałd|Brąswałd]]) oraz w olsztyńskim gimnazjum. Jego stryj, [[Władysław Pieniężny]], dzięki swojemu własnemu doświadczeniu (redaktor [[Gazeta Olsztyńska|„Gazety Olsztyńskiej”]] w latach 1905-1914), pomagał mu w przysposobieniu do zawodu redaktora. W 1920 r. zawarł małżeństwo z [[Wanda Pieniężna|Wandą Dembińską]], która pracowała w Konsulacie RP w Olsztynie, angażowała się również w działalność kulturalno-oświatową, tworzyła koła Kobiet Polek, była także sekretarzem [[ewim:Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne w Olsztynie|Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego w Olsztynie]]. Doczekali się czwórki dzieci - Konstantego, Ewy, Marii i Haliny. Ich dom był wzorem dla miejscowych Polaków.<br> |
== Działalność<br> == | == Działalność<br> == | ||
| − | Miał nieocenione zasługi dla zachowania polskiej tożsamości narodowej na Warmii. Był regionalnym działaczem społecznym i oświatowym, dziennikarzem i samorządowcem, nieodmiennie popularyzującym idee świadomości narodowej oraz zachowania czystości języka. W roku 1910 Seweryn Pieniężny został sekretarzem w Zarządzie Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego "Zgoda" w Olsztynie. Podczas I wojny światowej wcielony do wojska, przebywał na froncie zachodnim. W roku 1918 | + | Miał nieocenione zasługi dla zachowania polskiej tożsamości narodowej na [[ewim:Warmia|Warmii]]. Był regionalnym działaczem społecznym i oświatowym, dziennikarzem i samorządowcem, nieodmiennie popularyzującym idee świadomości narodowej oraz zachowania czystości języka. W roku 1910 Seweryn Pieniężny został sekretarzem w Zarządzie [[ewim:Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda" w Olsztynie|Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego "Zgoda" w Olsztynie]]. Podczas I wojny światowej wcielony do wojska, przebywał na froncie zachodnim. |
| − | przejął wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej”, dokonując jej znaczącej rozbudowy. Był zastępcą | + | |
| − | przewodniczącego Komisji Plebiscytowej ( 11 lipca 1920 r.) i jedną z niewielu osób, które nie opuściły Prus Wschodnich po klęsce Plebiscytu. Podtrzymywał tradycję, kulturę, mowę i oświatę polską na terenie Niemiec. Należał też do ścisłego kierownictwa IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Przejął dodatkowo wydawnictwo, zlikwidowanego w Ortelsburgu (Szczytno) „Mazura”.<br> | + | W roku 1918 przejął wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej”, dokonując jej znaczącej rozbudowy. Był zastępcą |
| + | przewodniczącego Komisji Plebiscytowej ( 11 lipca 1920 r.) i jedną z niewielu osób, które nie opuściły Prus Wschodnich po klęsce Plebiscytu. Podtrzymywał tradycję, kulturę, mowę i oświatę polską na terenie Niemiec. Należał też do ścisłego kierownictwa IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Przejął dodatkowo wydawnictwo, zlikwidowanego w Ortelsburgu ([[ewim:Szczytno|Szczytno]]) „Mazura”.<br> | ||
== Wydawnictwa<br> == | == Wydawnictwa<br> == | ||
| − | Od połowy lat dwudziestych wydawał czasopisma dla ludności pochodzenia mazurskiego, m.in.: | + | Od połowy lat dwudziestych wydawał czasopisma dla ludności pochodzenia mazurskiego, m.in.: „[[Mazurski Przyjaciel Ludu]]”, „[[Głos Ewangelijny]]”, „[[Kalendarz dla Mazurów]]”, a także najbardziej znane powieści Henryka Sienkiewicza oraz prozę Marii Rodziewiczówny. Pisał felietony w gwarze warmińskiej - „Kuba spod Wartemborka gada” i zamieszczał w "Gazecie Olsztyńskiej". Krytykował w nich niemiecki nacjonalizm. Z tego powodu spotykały go represje ze strony władz niemieckich (Pieniężny miał w tym czasie trzy procesy sądowe), przeprowadzane pod pretekstem „tendencyjnego przedstawiania sytuacji Polaków na Warmii”. W latach 1918-1939 drukarnia Pieniężnych opublikowała 47 książek, broszur i ulotek propagandowych, dzięki Pieniężnemu „Gazeta Olsztyńska” była jedynym polskojęzycznym czasopismem, które utrzymało się na rynku, aż do 1 września 1939r.<br> |
== Aresztowanie i tragiczna śmierć<br> == | == Aresztowanie i tragiczna śmierć<br> == | ||
| − | + | 1 września 1939 r., do siedziby „Gazety Olsztyńskiej” wkroczyło Gestapo. Bieżący numer „Gazety” został skonfiskowany, a Pieniężny aresztowany i wkrótce przewieziony do obozu koncentracyjnego w Hohenbruch koło [[ewim:Królewiec|Królewca]], gdzie 24 lutego 1940 roku został rozstrzelany wraz z [[ewim:Jan Maza|Janem Mazą]] i [[ewim:Leon Włodarczak|Leonem Włodarczakiem]].<br> | |
== Upamiętnienie<br> == | == Upamiętnienie<br> == | ||
| − | Pogrzeb Seweryna Pieniężnego odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946.Początkowo jego szczątki spoczęły na cmentarzu św. Jakuba, potem zostały przeniesione do rodzinnego grobu na cmentarzu komunalnym przy ul. Poprzecznej. Na jego część, po 1945 r. jedna z olsztyńskich ulic (Wilhelmstrasse) | + | Pogrzeb Seweryna Pieniężnego odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946 r. Początkowo jego szczątki spoczęły na cmentarzu św. Jakuba, potem zostały przeniesione do rodzinnego grobu na cmentarzu komunalnym przy ul. Poprzecznej. Na jego część, po 1945 r. jedna z olsztyńskich ulic (Wilhelmstrasse) zmieniała nazwę na Seweryna Pieniężnego. W 1947 r. miasto Melzak otrzymało nazwę [[ewim:Pieniężno|Pieniężno]]. W 1964 r. wystawiono Pieniężnemu pamiątkowy kamień w Olsztynie, a budynek drukarni i redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, demonstracyjnie zburzony przez Niemców w listopadzie 1939 r., został zrekonstruowany w latach 1989-1992.<br> |
| + | |||
| + | ==Multimedia== | ||
| + | <youtube>XDoJpSybWqM</youtube> | ||
== Źródła<br> == | == Źródła<br> == | ||
| Linia 31: | Linia 37: | ||
3.Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w "Gazecie Olsztyńskiej", wstęp i oprac. Jan Chłosta, Olsztyn 1989.<br> | 3.Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w "Gazecie Olsztyńskiej", wstęp i oprac. Jan Chłosta, Olsztyn 1989.<br> | ||
| − | [[Category:1801- | + | [[Category:1801-1918|Pieniężny, Seweryn junior]] |
| + | [[Category:1919-1944|Pieniężny, Seweryn junior]] | ||
| + | [[Category:Wydawcy|Pieniężny junior,Seweryn]] | ||
| + | [[Category:Działacze społeczni|Pieniężny junior,Seweryn]] | ||
| + | [[Category:Dziennikarze i publicyści|Pieniężny, Seweryn junior]] | ||
| + | [[Category:Olsztyn|Pieniężny, Seweryn junior]] | ||
| + | [[Category:Prusy Wschodnie|Pieniężny, Seweryn junior]] | ||
| + | [[Category:Wielkie postaci Warmii i Mazur|Pieniężny, Seweryn junior]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:02, 14 kwi 2015
(1890 - 1940) - działacz narodowy, wydawca, redaktor i publicysta
Spis treści
Rodzina
Urodzony 25 lutego 1890 r. w Olsztynie. Był synem Seweryna Pieniężnego, (współwydawcy "Gazety Olsztyńskiej") i Joanny z Liszewskich. Kształcił się w prywatnej szkole księdza Walentego Barczewskiego (Brąswałd) oraz w olsztyńskim gimnazjum. Jego stryj, Władysław Pieniężny, dzięki swojemu własnemu doświadczeniu (redaktor „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1905-1914), pomagał mu w przysposobieniu do zawodu redaktora. W 1920 r. zawarł małżeństwo z Wandą Dembińską, która pracowała w Konsulacie RP w Olsztynie, angażowała się również w działalność kulturalno-oświatową, tworzyła koła Kobiet Polek, była także sekretarzem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego w Olsztynie. Doczekali się czwórki dzieci - Konstantego, Ewy, Marii i Haliny. Ich dom był wzorem dla miejscowych Polaków.
Działalność
Miał nieocenione zasługi dla zachowania polskiej tożsamości narodowej na Warmii. Był regionalnym działaczem społecznym i oświatowym, dziennikarzem i samorządowcem, nieodmiennie popularyzującym idee świadomości narodowej oraz zachowania czystości języka. W roku 1910 Seweryn Pieniężny został sekretarzem w Zarządzie Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego "Zgoda" w Olsztynie. Podczas I wojny światowej wcielony do wojska, przebywał na froncie zachodnim.
W roku 1918 przejął wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej”, dokonując jej znaczącej rozbudowy. Był zastępcą
przewodniczącego Komisji Plebiscytowej ( 11 lipca 1920 r.) i jedną z niewielu osób, które nie opuściły Prus Wschodnich po klęsce Plebiscytu. Podtrzymywał tradycję, kulturę, mowę i oświatę polską na terenie Niemiec. Należał też do ścisłego kierownictwa IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Przejął dodatkowo wydawnictwo, zlikwidowanego w Ortelsburgu (Szczytno) „Mazura”.
Wydawnictwa
Od połowy lat dwudziestych wydawał czasopisma dla ludności pochodzenia mazurskiego, m.in.: „Mazurski Przyjaciel Ludu”, „Głos Ewangelijny”, „Kalendarz dla Mazurów”, a także najbardziej znane powieści Henryka Sienkiewicza oraz prozę Marii Rodziewiczówny. Pisał felietony w gwarze warmińskiej - „Kuba spod Wartemborka gada” i zamieszczał w "Gazecie Olsztyńskiej". Krytykował w nich niemiecki nacjonalizm. Z tego powodu spotykały go represje ze strony władz niemieckich (Pieniężny miał w tym czasie trzy procesy sądowe), przeprowadzane pod pretekstem „tendencyjnego przedstawiania sytuacji Polaków na Warmii”. W latach 1918-1939 drukarnia Pieniężnych opublikowała 47 książek, broszur i ulotek propagandowych, dzięki Pieniężnemu „Gazeta Olsztyńska” była jedynym polskojęzycznym czasopismem, które utrzymało się na rynku, aż do 1 września 1939r.
Aresztowanie i tragiczna śmierć
1 września 1939 r., do siedziby „Gazety Olsztyńskiej” wkroczyło Gestapo. Bieżący numer „Gazety” został skonfiskowany, a Pieniężny aresztowany i wkrótce przewieziony do obozu koncentracyjnego w Hohenbruch koło Królewca, gdzie 24 lutego 1940 roku został rozstrzelany wraz z Janem Mazą i Leonem Włodarczakiem.
Upamiętnienie
Pogrzeb Seweryna Pieniężnego odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946 r. Początkowo jego szczątki spoczęły na cmentarzu św. Jakuba, potem zostały przeniesione do rodzinnego grobu na cmentarzu komunalnym przy ul. Poprzecznej. Na jego część, po 1945 r. jedna z olsztyńskich ulic (Wilhelmstrasse) zmieniała nazwę na Seweryna Pieniężnego. W 1947 r. miasto Melzak otrzymało nazwę Pieniężno. W 1964 r. wystawiono Pieniężnemu pamiątkowy kamień w Olsztynie, a budynek drukarni i redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, demonstracyjnie zburzony przez Niemców w listopadzie 1939 r., został zrekonstruowany w latach 1989-1992.
Multimedia
Źródła
1.Słownik Warmii /Jan Chłosta. – Olsztyn : Littera, 2002, str. 257–258.
2.Ludzie Olsztyna / Jan Chłosta. – Olsztyn : Posłaniec Warmiński, 2003.
3.Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w "Gazecie Olsztyńskiej", wstęp i oprac. Jan Chłosta, Olsztyn 1989.
