Paweł Sowa

Na zdjęciu od lewej: Konrad Czapliński, Marta Wróblewska, Paweł Sowa, osoba nieznana.
Źródło:Szkoła Podstawowa nr 18 w Olsztynie [10.04.2014]

(1897-1985) - pedagog, redaktor, działacz społeczno-oświatowy i plebiscytowy na Warmii i Mazurach, Powiślu i Pomorzu, pierwszy naczelnik Wydziału Oświaty, Kultury i Sztuki przy Pełnomocniku Rządu na Okręg Mazurski.

Biografia

Urodził się 23 kwietnia 1897 r. w Kieźlinach koło Olsztyna. W 1919 r. w Poznaniu zdobył uprawnienia nauczycielskie. Studiował też filologię na Uniwersytecie Lwowskim. Zmarł 4 lutego 1984 r. w Olsztynie.

Praca

W 1920 r. był wykładowcą na kursach nauczycielskich w Olsztynie. W latach 1920–1922 pracował jako nauczyciel na terenie powiatów Chodzież i Szubin. W 1945 r. na krótki czas objął obowiązki burmistrza Działdowa i był dyrektorem tamtejszego gimnazjum. Od kwietnia 1945 r. sprawował funkcję naczelnika Wydziału Oświaty, Kultury i Sztuki przy przy Pełnomocniku Rządu na Okręg Mazurski. Od września 1945 r. do 1948 r. był naczelnikiem wydziału w Kuratorium Okręgu Szkolnego w Olsztynie.

Działalność

W 1920 r., po odbyciu nauki i studiów, wziął udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach. Działał w Związku Polaków w Niemczech. Był współorganizatorem Związku Towarzystw Młodzieży polskiej w Prusach Wschodnich (1923). W 1926 r. został oskarżony o współpracę z wywiadem i wyemigrował do Polski, gdzie zorganizował Zrzeszenie Rodaków z Warmii, Mazur i Ziemi Malborskiej. Był jego sekretarzem generalnym w latach 1929–1934. Od 1929 do 1932 r. redagował pismo "Ziemia Wschodnio-Pruska". W 1939 r. zamieszkał w Działdowie. W czasie okupacji niemieckiej walczył na terenie powiatu mławskiego w szeregach Armii Krajowej.

Był współzałożycielem i prezesem Warmińsko-Mazurskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (1956-1958), działał też w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Społecznym.

Publikacje

Książka wydana w 1980 r. przez Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Od 1923 r. pisał w prasie pomorskiej, lwowskiej i warmińskiej na tematy Warmii i Mazur. Redagował czasopisma i wydawał broszury antyniemieckie. Po 1945 r. opublikował kilka artykułów o ruchu polskim w Niemczech, ruchu polskim w Prusach Wschodnich przed 1939 r., a także wspomnienia. Wydał:

• Warmia i Mazury. Rodzimej poezji, zwyczajom i obyczajom oraz kulturze i historii poświęcone (1927)
• Prusy Wschodnie – prowincja bankrut (1930)
• Ratujmy Mazury! Napisał w 11 rocznicę plebiscytu Warmiak (1931)
• Winczara Rajek (w gwarze warmińskiej) (1932)
• Po obu stronach kordonu. [Wspomnienia] (1969)
• Agent Rabe (1980)
• Cena polskości (1976)
• Tropem spadkobierców Hakaty. Antypolska działalność Bund Deutscher Osten na Warmii t Mazurach (1933-1939) (1978) - przy współpracy Ryszarda Otello

Nagrody i odznaczenia

• Regionalna Nagroda im. Michała Lengowskiego (1970)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Bibliografia

1. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. - S. 119.
2. Oracki, Tadeusz: Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945-1970 / Tadeusz Oracki. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1975. - S. 157-158.
3. Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. Przewodnik eseistyczny. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008, s. 34.