Otylia Teszner-Grothowa

Źródło:Z archiwum WBP

Zaproszenie Muzeum Warmii i Mazur na wieczór poświęcony Otylii Grot (strona prawa).
Źródło:Z archiwum WBP

Zaproszenie (strona lewa).
Źródło:Z archiwum WBP

Wspomnienia w opracowaniu Jana Chłosty, Olsztyn 1999.

(1909-1990) - autorka wspomnień i baśni warmińskich, wychowawczyni w przedszkolach polskich na Warmii, działaczka społeczna, oświatowa i harcerska (także jako: Otylia Grot, Grothowa, Grotowa, Teschner-Grothowa).

Biografia

Urodziła się w 19 października 1909 r. w Różnowie, w rodzinie Izydora Teschnera i Pauliny (z domu Golan), jako trzecie z czworga dzieci. W 1916 r. rozpoczęła naukę w miejscowej niemieckiej szkole ludowej (świadectwo ukończenia otrzymała w 1923 r.) W 1920 r. uczęszczała na zajęcia polskiej szkółki w Rożnowie. W latach 1923-24 rozpoczęła naukę w szkole przygotowawczej, utworzonej pod szyldem kursu kroju i szycia w Olsztynie przez Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię (religii nauczał ks. Walenty Barczewski).
Rok później, dzięki stypendium tegoż Towarzystwa podjęła naukę w Królewcu, gdzie często gościła u konsula Zygmunta Merdingera, aby lepiej przyswoić sobie język polski. Po krótkich praktykach w Poznaniu 21 marca 1927 r. ukończyła niemiecką szkołę przygotowującą wychowawczynie przedszkolne w Królewcu. Miesiąc później trafiła na trzymiesięczny kurs nauki robótek ręcznych i śpiewu u Liny Schwarz w Olsztynie, gdzie na stałe zamieszkała w 1937 r. 31 stycznia 1939 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w Olsztynie odbył się ślub Otylii Teszner z Józefem Grothem. Przyjęła wówczas obywatelstwo polskie. Następnego dnia w dywickim kościele ten związek pobłogosławił ks. Wacław Osiński. Zamieszkała w Nowej Kaletce, gdzie jej mąż był polskim nauczycielem. 25 sierpnia 1939 r. oboje zostali aresztowani przez władze hitlerowskie (mąż zmarł w obozie w Dachau w 1942 r.). Otylia Grothowa po krótki pobycie w obozie w Hohenbruch koło Królewca, całą wojnę przebywała w obozie koncentracyjnym Ravensbrück. Po ewakuacji więźniów w maju 1945 roku powróciła do Różnowa.

W Olsztynie zamieszkała w 1951 r. po objęciu funkcji kierownika przedszkola przyzakładowego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie (na stanowisku do 1954 r.). W 1959 r. ukończyła eksternistyczne Zaoczne Studium Nauczycielskie w Warszawie. Poświęciła się pracy pedagogicznej i harcerskiej. Swoje doświadczenia spisała w formie wspomnień. Pozostawiła po sobie również legendy baśnie regionalne. Zmarła 9 marca 1990 r. w Olsztynie. Pochowana została 16 marca 1990 r. na cmentarzu komunalnym w Olsztynie.

Działalność

Po przybyciu w 1927 r. na Warmię organizowała i pracowała w polskich przedszkolach w Gietrzwałdzie (l927 r.-lipiec 1928 r.), Nowej Kaletce (1928-1936), gdzie także prowadziła polską bibliotekę i zajęcia z młodzieżą pozaszkolną. W 1934 r. założyła drużynę harcerską. Od 1935 r. była członkinią Hufca Wschodniopruskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech. W latach 1937-1939 kierowała jako komendantka tym hufcem, potem przemianowanym na Hufiec Warmiński ZHP. Pod jej kierownictwem odbył się w Olsztynie pierwszy zlot drużyn harcerskich z terenu Warmii. 19 maja 1976 r. została mianowana Harcmistrzem Polski Ludowej. Brała udział w występach teatrzyku kukiełkowego „Bajka”, złożonego z nauczycieli polskich szkół na Warmii (w 1937 r. po raz pierwszy wystawiono dwie inscenizacje bajek Marii Kownackiej O Kasi co gąski zgubiła i Dwie mile zapiec).
Po 1945 r. organizowała polskie szkolnictwo na Warmii i Mazurach. W Rożnowie utworzyła szkołę podstawową i zaczęła w niej nauczać. Podjęła też pracę w szkole ćwiczeń przy Liceum Pedagogicznym w Olsztynie. W 1947 r. objęła stanowisko instruktora wychowania przedszkolnego w Inspektoracie Oświaty w Szczytnie, a rok później w Lidzbarku Warmińskim. W latach 1949-1951 pełniła funkcję kierownika internatu i nauczycielki Liceum dla Wychowawczyń Przedszkoli w Szczytnie. W latach pięćdziesiątych pracowała w Inspektoracie Oświaty oraz Kuratorium Okręgu Szkolnym w Olsztynie.

Udział w organizacjach

• członek Chóru im. Feliksa Nowowiejskiego (od 1937)
• członek Związku Nauczycielstwa Polskiego (od 1945)
• członek Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych (od 1945)
• członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (od 1948)
• przewodnicząca Kręgu Rady Regionu Warmii, Mazur i Powiśla (od 1985)

Twórczość

Napisała dwie książki wspomnieniowe: Gdy zabrakło miłości (l976) oraz W kręgu spraw ojczystych (1982). Druga z nich została wyróżniona drugą nagrodą (pierwszej nie przyznano) w konkursie ogłoszonym przez Instytut Kształcenia Nauczycieli i redakcję czasopisma „Wychowanie w Przedszkolu”. Jej literacko opracowane baśnie warmińskie ukazały się w czytelnikowskich edycjach Kiermaszu bajek i Nowego kiermaszu bajek. W zbiorach tych znalazły się baśnie: Jak Katrynka z diabłem tańcowała, Jak chłop mazurski diabła oszukał i Niech mi kto łeb łotrze, ja posiedzę gdzie dobrze. Publikowała również referaty z sesji i artykuły pokonferencyjne, m.in. w „Słowie na Warmii i Mazurach”. W piśmie tym w 1972 roku został zamieszczony jej wiersz W 50-lecie powstania Związku Polaków w Niemczech.

Nagrody i odznaczenia

• za wypowiedź w konkursie „Słowa na Warmii i Mazurach”, zatytułowanym Wczoraj i dziś na Warmii i Mazurach przyznano jej nagrodę w postaci jedenastu drzeworytów Krystyny Wróblewskiej „Ojcze Nasz” (1953)
• wyróżnienie Złotym Krzyżem Zasługi (1955)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1962)
• Odznaka „Przyjaciel Dziecka” (1965)
• Odznaka Tysiąclecia Państwa Polskiego (1966)
• Nagroda Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie (1969)
• Odznaka „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej” (1969)
• Odznaka „30-lecia PRL” (1975)
• wpisano ją do Księgi Honorowej Samorządu Mieszkańców Olsztyna (1977)
• Nagroda regionalna Stowarzyszenia PAX im. Michała Lengowskiego za szczególne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o polskim trwaniu na Warmii, w tym także za wspomnienia Gdy zabrakło miłości (1977)
• Order Budowniczego Polski Ludowej (1977)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1978)
• Tytuł „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1979)
• Krzyż za Zasługi dla ZHP (1982)
• Honorowa Odznaka „40-lecia PRL” (1985)
• Medal Rodła (1985)
• Nagroda „Warmii i Mazur” im. Karola Małłka (1989)
• „Rozeta - miecze do Krzyża Zasługi dla ZHP” nadane przez Radę Główną ZHP (1989)

Bibliografia

1. I do Warmii przylgnęła, przyrosła. Wspomnienia o Otylii Grotowej / wstęp i opracowanie Jan Chłosta, Olsztyn : Ad Rem, 1999, s. 120-133.
2. Leśniowski, Henryk: Młodości nigdy Jej nie zabrakło / Henryk Leśniowski // „Gazeta Olsztyńska”. – 1990, nr 55, s. 1, 5.
3. MOB: Druhna Otylia / MOB // „Posłaniec Warmiński”. – 1990, nr 9, s. 8.
4. Tryniszewski, Eugeniusz: Pamięci Otylii Grot // Eugeniusz Tryniszewski // „Słowo Powszechne”. – 1990, nr 52, s. 6.
5. Zmarła Otylia Grot // „Dziennik Pojezierza”. – 1990, nr 50, s. 2 ; nr 53, s. 2.