Zamek w Kętrzynie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Image: Ke_1_.jpg |thumb|right|350px| Zamek w Kętrzynie. Źródło: http://www.agrojelonki.olsztyn.pl]] | [[Image: Ke_1_.jpg |thumb|right|350px| Zamek w Kętrzynie. Źródło: http://www.agrojelonki.olsztyn.pl]] | ||
| − | + | (ok. 1357 - ok. 1374) - prokuratorski zamek krzyżacki położony w południowo-wschodniej części miasta, w jego średniowiecznych granicach. | |
| − | ==Historia <br> == | + | ==Historia i lokalizacja<br> == |
| − | W miejscu dzisiejszego miasta [[ewim:Kętrzyn|Kętrzyn]] znajdowała się pruska osada Rast. Jej nazwa oznaczała "słup" lub "pal". Ziemie te zamieszkiwało plemię Bartów. | + | W miejscu dzisiejszego miasta [[ewim:Kętrzyn|Kętrzyn]] znajdowała się pruska osada Rast. Jej nazwa oznaczała "słup" lub "pal". Ziemie te zamieszkiwało [[ewim:Bartowie|plemię Bartów]]. Stąd też wzięła swą nazwę kraina - [[ewim:Barcja|Barcja]]. Pod koniec XIII wieku Krzyżacy podbili te tereny. W 1329 r. pojawia się wzmianka o umieszczeniu w osadzie Rast drewniano-ziemnej strażnicy krzyżackiej. Kolonizacji ziem dokonywał wówczas wielki mistrz [[ewim:Werner von Orseln|Werner von Orseln]]. Warownia miała zabezpieczać nowo zdobyty teren i stanowić bazę wypadową do kolejnych podbojów. Wiadomo o dwóch niszczących strażnicę najazdach litewskich książąt Olgierda i Kiejsuta w latach czterdziestych XIV w. |
[[Image: Ke_2.jpg|thumb|left|350px|Zamek w Kętrzynie - brama główna. Źródło: | [[Image: Ke_2.jpg|thumb|left|350px|Zamek w Kętrzynie - brama główna. Źródło: | ||
http://www.flickr.com]] | http://www.flickr.com]] | ||
W 1357 r. komtur Bałgi Johan Schindekopf nadał prawa miejskie Kętrzynowi (pod panowaniem niemieckim miasto nosiło do 1945 r. nazwę Rastenburg). Najprawdopodobniej wtedy też zdecydowano o budowie zamku, który miał być połączony z miejskim systemem murów obronnych. Wybrano nową lokalizację - południowo-wschodnie naroże osady. Siedzibę znalazł tu krzyżacki prokurator - pfleger (urzędnik pełniący miejscową władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą). Obronny charakter pełnił także potężny ufortyfikowany Kościół św. Jerzego. | W 1357 r. komtur Bałgi Johan Schindekopf nadał prawa miejskie Kętrzynowi (pod panowaniem niemieckim miasto nosiło do 1945 r. nazwę Rastenburg). Najprawdopodobniej wtedy też zdecydowano o budowie zamku, który miał być połączony z miejskim systemem murów obronnych. Wybrano nową lokalizację - południowo-wschodnie naroże osady. Siedzibę znalazł tu krzyżacki prokurator - pfleger (urzędnik pełniący miejscową władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą). Obronny charakter pełnił także potężny ufortyfikowany Kościół św. Jerzego. | ||
| − | Niewielki i stosunkowo późno wybudowany kętrzyński zamek nie był miejscem znaczących wydarzeń związanych z wojnami polsko-krzyżackimi początku XV w. | + | Niewielki i stosunkowo późno wybudowany kętrzyński zamek nie był miejscem znaczących wydarzeń związanych z wojnami polsko-krzyżackimi początku XV w. Tak jak inne miasta pruskie w tym czasie, Kętrzyn przystąpił do Związku Pruskiego. W roku 1454 mieszczanie kętrzyńscy zajęli zamek. Sześć lat później Zakon ponownie objął panowanie nad miastem i zamkiem. |
| − | Po sekularyzacji Prus w 1525 r. Kętrzyn znalazł się w obrębie Prus Książęcych Hohenzollernów. Na zamku siedzibę znalazł starosta. Na potrzeby urzędu dokonano w latach 1528-1529 i 1559-1566 znaczących zmian konstrukcyjnych budowli - w skrzydle wschodnim wykuto nową bramę wjazdową, a w skrzydle zachodnim nad bramą dobudowano charakterystyczny wykusz, wystający z obrębu murów celem prowadzenia działań obronnych. Browar i kuchnię przekryto sklepieniem krzyżowym, a część piętra zaadoptowano na pokoje mieszkalne. | + | Po sekularyzacji Prus w 1525 r. Kętrzyn znalazł się w obrębie [[ewim:Prusy Książęce|Prus Książęcych Hohenzollernów]]. Na zamku siedzibę znalazł starosta. Na potrzeby urzędu dokonano w latach 1528-1529 i 1559-1566 znaczących zmian konstrukcyjnych budowli - w skrzydle wschodnim wykuto nową bramę wjazdową, a w skrzydle zachodnim nad bramą dobudowano charakterystyczny wykusz, wystający z obrębu murów celem prowadzenia działań obronnych. Browar i kuchnię przekryto sklepieniem krzyżowym, a część piętra zaadoptowano na pokoje mieszkalne. W 1622 r. dobudowano wieżyczkę z klatką schodową celem udogodnienia w komunikacji wewnątrz zamku. W 1682 r. skrzydło północne pozbawione zostało ostatniej kondygnacji - zamek został wyrównany pod względem wysokości skrzydeł. |
Od połowy siedemnastego wieku miasto przeżywało ciężki okres, nękane było wojnami i epidemiami. [[Image:Ke_4_.jpg|thumb|right|350px|Zamek w Kętrzynie - dziedziniec. Źródło: | Od połowy siedemnastego wieku miasto przeżywało ciężki okres, nękane było wojnami i epidemiami. [[Image:Ke_4_.jpg|thumb|right|350px|Zamek w Kętrzynie - dziedziniec. Źródło: | ||
http://mojemazury.pl]] | http://mojemazury.pl]] | ||
| − | 15 grudnia 1797 r. | + | 15 grudnia 1797 r. zamek został dotknięty poważnym pożarem. Po tym fakcie miasto wykupiło zabudowania zamkowe. W latach 1911-1912 przebudowano je na mieszkania. Budowla już wtedy straciła całkowicie swój średniowieczny obronny charakter. Mieszkania i biura urzędu finansowego istniały w zamku do końca drugiej wojny światowej. |
| − | W wyniku wkroczenia do Kętrzyna Armii Czerwonej zamek doszczętnie spłonął, | + | W wyniku wkroczenia do Kętrzyna Armii Czerwonej zamek doszczętnie spłonął, a miasto zostało zniszczone w prawie 50 procentach. Odbudowa zamku prowadzona była w latach 1962-1967. |
| − | Punktem wyjścia stały się | + | Punktem wyjścia stały się prace przedwojennego architekta [[ewim:Konrad Steinbrecht|Konrada Steinbrechta]]. Przeprowadzono regotyzację zamku. Główne skrzydło północne otrzymało więc ponownie ostatnią kondygnację, a szczyty ozdobny gotycki charakter. Wnętrza dostosowano do potrzeb miejscowego [[Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie|Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego]], które wkrótce wprowadziło się do odrestaurowanego zamku. W skrzydle południowym mieści się dziś [[Miejska Biblioteka Publiczna im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie|Miejska Biblioteka Publiczna]], a od niedawna także [[Kętrzyńskie Centrum Kultury]] oraz Stowarzyszenie „Bractwo Rycerskie Strażnicy Rast przy Zamku Kętrzyn”. |
| − | == | + | == Opis<br> == |
[[Image: Ke_3_.jpg |thumb|right|250px| Zamek w Kętrzynie – zabytkowe wnetrza. <br>Źródło: http://www.mmbialystok.pl]] | [[Image: Ke_3_.jpg |thumb|right|250px| Zamek w Kętrzynie – zabytkowe wnetrza. <br>Źródło: http://www.mmbialystok.pl]] | ||
Zamek został zbudowany z cegły, na kamiennej podmurówce i na planie czworokąta 31m x 37 m. Posiadał trzy skrzydła bez wieży i przedzamcza. Główne wejście znajdowało się po stronie zachodniej (od miasta) przez most zwodzony nad fosą. Na północy znajdowało się główne skrzydło zamkowe z piwnicą i trzema kondygnacjami. | Zamek został zbudowany z cegły, na kamiennej podmurówce i na planie czworokąta 31m x 37 m. Posiadał trzy skrzydła bez wieży i przedzamcza. Główne wejście znajdowało się po stronie zachodniej (od miasta) przez most zwodzony nad fosą. Na północy znajdowało się główne skrzydło zamkowe z piwnicą i trzema kondygnacjami. | ||
| + | ==Wyposażenie== | ||
Parter pełnił funkcje gospodarcze, na piętrze znajdowały się komnaty reprezentacyjne (kaplica, refektarz i izba krzyżackiego prokuratora). Ostatnia kondygnacja stanowił magazyn. W przypadku oblężenia przebywali tam rycerze mając możliwość wyjścia na ganek obronny wyposażony w miejsca strzelnicze. | Parter pełnił funkcje gospodarcze, na piętrze znajdowały się komnaty reprezentacyjne (kaplica, refektarz i izba krzyżackiego prokuratora). Ostatnia kondygnacja stanowił magazyn. W przypadku oblężenia przebywali tam rycerze mając możliwość wyjścia na ganek obronny wyposażony w miejsca strzelnicze. | ||
| Linia 43: | Linia 44: | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[Zamek w Barcianach]] | ||
| + | *[[Zamek w Bezławkach]] | ||
| + | *[[Zamek w Braniewie]] | ||
| + | *[[Zamek w Działdowie]] | ||
| + | *[[Zamek w Elblągu]] | ||
| + | *[[Zamek w Giżycku]] | ||
| + | *[[Zamek w Malborku]] | ||
| + | *[[Zamek w Morągu]] | ||
| + | *[[Zamek w Nidzicy]] | ||
| + | *[[Zamek w Olsztynku]] | ||
| + | *[[Zamek w Ostródzie]] | ||
| + | *[[Zamek w Rynie]] | ||
| + | *[[Zamek w Szczytnie]] | ||
| + | *[[Zamek w Węgorzewie]] | ||
| + | |||
| + | ==Linki== | ||
*Materiał filmowy na eŚwiatowid.pl [http://eswiatowid.pl/Aktualno%C5%9Bci/tabid/158/ItemId/37175/Default.aspx] | *Materiał filmowy na eŚwiatowid.pl [http://eswiatowid.pl/Aktualno%C5%9Bci/tabid/158/ItemId/37175/Default.aspx] | ||
| Linia 53: | Linia 70: | ||
[[Category: Zamki krzyżackie]] | [[Category: Zamki krzyżackie]] | ||
| − | + | [[Category:Kętrzyn]] | |
| − | [[Category: Powiat kętrzyński | + | [[Category: Powiat kętrzyński]] |
| − | [[Category: 1301-1400 | + | [[Category: 1301-1400]] |
Wersja z 12:46, 20 sie 2014
(ok. 1357 - ok. 1374) - prokuratorski zamek krzyżacki położony w południowo-wschodniej części miasta, w jego średniowiecznych granicach.
Spis treści
Historia i lokalizacja
W miejscu dzisiejszego miasta Kętrzyn znajdowała się pruska osada Rast. Jej nazwa oznaczała "słup" lub "pal". Ziemie te zamieszkiwało plemię Bartów. Stąd też wzięła swą nazwę kraina - Barcja. Pod koniec XIII wieku Krzyżacy podbili te tereny. W 1329 r. pojawia się wzmianka o umieszczeniu w osadzie Rast drewniano-ziemnej strażnicy krzyżackiej. Kolonizacji ziem dokonywał wówczas wielki mistrz Werner von Orseln. Warownia miała zabezpieczać nowo zdobyty teren i stanowić bazę wypadową do kolejnych podbojów. Wiadomo o dwóch niszczących strażnicę najazdach litewskich książąt Olgierda i Kiejsuta w latach czterdziestych XIV w.
W 1357 r. komtur Bałgi Johan Schindekopf nadał prawa miejskie Kętrzynowi (pod panowaniem niemieckim miasto nosiło do 1945 r. nazwę Rastenburg). Najprawdopodobniej wtedy też zdecydowano o budowie zamku, który miał być połączony z miejskim systemem murów obronnych. Wybrano nową lokalizację - południowo-wschodnie naroże osady. Siedzibę znalazł tu krzyżacki prokurator - pfleger (urzędnik pełniący miejscową władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą). Obronny charakter pełnił także potężny ufortyfikowany Kościół św. Jerzego.
Niewielki i stosunkowo późno wybudowany kętrzyński zamek nie był miejscem znaczących wydarzeń związanych z wojnami polsko-krzyżackimi początku XV w. Tak jak inne miasta pruskie w tym czasie, Kętrzyn przystąpił do Związku Pruskiego. W roku 1454 mieszczanie kętrzyńscy zajęli zamek. Sześć lat później Zakon ponownie objął panowanie nad miastem i zamkiem.
Po sekularyzacji Prus w 1525 r. Kętrzyn znalazł się w obrębie Prus Książęcych Hohenzollernów. Na zamku siedzibę znalazł starosta. Na potrzeby urzędu dokonano w latach 1528-1529 i 1559-1566 znaczących zmian konstrukcyjnych budowli - w skrzydle wschodnim wykuto nową bramę wjazdową, a w skrzydle zachodnim nad bramą dobudowano charakterystyczny wykusz, wystający z obrębu murów celem prowadzenia działań obronnych. Browar i kuchnię przekryto sklepieniem krzyżowym, a część piętra zaadoptowano na pokoje mieszkalne. W 1622 r. dobudowano wieżyczkę z klatką schodową celem udogodnienia w komunikacji wewnątrz zamku. W 1682 r. skrzydło północne pozbawione zostało ostatniej kondygnacji - zamek został wyrównany pod względem wysokości skrzydeł.
Od połowy siedemnastego wieku miasto przeżywało ciężki okres, nękane było wojnami i epidemiami.
15 grudnia 1797 r. zamek został dotknięty poważnym pożarem. Po tym fakcie miasto wykupiło zabudowania zamkowe. W latach 1911-1912 przebudowano je na mieszkania. Budowla już wtedy straciła całkowicie swój średniowieczny obronny charakter. Mieszkania i biura urzędu finansowego istniały w zamku do końca drugiej wojny światowej.
W wyniku wkroczenia do Kętrzyna Armii Czerwonej zamek doszczętnie spłonął, a miasto zostało zniszczone w prawie 50 procentach. Odbudowa zamku prowadzona była w latach 1962-1967. Punktem wyjścia stały się prace przedwojennego architekta Konrada Steinbrechta. Przeprowadzono regotyzację zamku. Główne skrzydło północne otrzymało więc ponownie ostatnią kondygnację, a szczyty ozdobny gotycki charakter. Wnętrza dostosowano do potrzeb miejscowego Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego, które wkrótce wprowadziło się do odrestaurowanego zamku. W skrzydle południowym mieści się dziś Miejska Biblioteka Publiczna, a od niedawna także Kętrzyńskie Centrum Kultury oraz Stowarzyszenie „Bractwo Rycerskie Strażnicy Rast przy Zamku Kętrzyn”.
Opis
Zamek został zbudowany z cegły, na kamiennej podmurówce i na planie czworokąta 31m x 37 m. Posiadał trzy skrzydła bez wieży i przedzamcza. Główne wejście znajdowało się po stronie zachodniej (od miasta) przez most zwodzony nad fosą. Na północy znajdowało się główne skrzydło zamkowe z piwnicą i trzema kondygnacjami.
Wyposażenie
Parter pełnił funkcje gospodarcze, na piętrze znajdowały się komnaty reprezentacyjne (kaplica, refektarz i izba krzyżackiego prokuratora). Ostatnia kondygnacja stanowił magazyn. W przypadku oblężenia przebywali tam rycerze mając możliwość wyjścia na ganek obronny wyposażony w miejsca strzelnicze.
Mniejsze i węższe skrzydła południowe i wschodnie pełniły głównie funkcje gospodarcze. Istniały tu również pokoje dla gości i kondygnacje obronne. Wejście na piętra umożliwiał drewniany krużganek, który rozmieszczono wokół dziedzińca. Można było z niego wejść również na ganki obronne.
W szesnastym wieku zamek otoczono murem obronnym z trzema basztami. Do dziś zachowały się jedynie niewielkie pozostałości po jednej z baszt.
Ciekawostki
W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) zbuntowani mieszczanie z cechu szewców utopili krzyżackiego prokuratora Wolfganga Sauera w miejscowym stawie młyńskim. Po odzyskaniu zamku Krzyżacy zabronili przedstawicielom szewców zasiadania w radzie miejskiej. Zakaz cofnięto dopiero po upadku państwa zakonnego, za czasów księcia Alberta Hohenzollerna.
W czasie drugiej wojny światowej w piwnicy skrzydła północnego zamku mieścił się schron przeciwlotniczy.
Multimedia
Zobacz też
- Zamek w Barcianach
- Zamek w Bezławkach
- Zamek w Braniewie
- Zamek w Działdowie
- Zamek w Elblągu
- Zamek w Giżycku
- Zamek w Malborku
- Zamek w Morągu
- Zamek w Nidzicy
- Zamek w Olsztynku
- Zamek w Ostródzie
- Zamek w Rynie
- Zamek w Szczytnie
- Zamek w Węgorzewie
Linki
- Materiał filmowy na eŚwiatowid.pl [1]
Bibliografia
1. M. Haftka, Zamki krzyżackie w Polsce - szkice z dziejów , Płock 1999.
2. L. Czubiel, Zamki Warmii i Mazur, Olsztyn 1986.
3. M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Zamki Państwa Krzyżackiego w dawnych Prusach, wydanie I, Olsztyn 2006.
4. http://www.masuren2.de/pl_ketrzyn.htm.
5. http://www.muzeum.ketrzyn.pl/zamek/.
