Edward Zbigniew Martuszewski

Źródło: Ze zbiorów dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie

(1921-1982) - krytyk literacki i teatralny, publicysta, tłumacz, prozaik, historyk

Biografia

Urodził się 14 marca 1921 r. w Paluchowie (pow. puławski). W 1939 roku ukończył Liceum Humanistyczne w Działdowie. Podczas wojny wykonując pracę stróża nauczył się języków: francuskiego, niemieckiego, hiszpańskiego, włoskiego, portugalskiego, angielskiego i rosyjskiego. W latach 1945-1948 r. był dziennikarzem w Gdańsku (PAP „Polpress” oraz miesięcznik „Wiatr od Morza” i Rozgłośnia Polskiego Radia), w latach 1948-1953 pracował w Łodzi (Wytwórnia Filmów Fabularnych, „Głos Robotniczy” , „Wieś” i Rozgłośnia Polskiego Radia). W 1953 r. zamieszkał w Ostródzie, gdzie był kierownikiem Powiatowego Domu Kultury (1953-1954) oraz sekretarzem Powiatowego Oddziału Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. W latach 1957-1960 był redaktorem w Rozgłośni Polskiego Radia w Olsztynie, 1960-1967 kierownik literacki Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie i Elblągu, nie rezygnując z pracy dziennikarskiej. W 1965 roku skończył studia historyczne na Uniwersytecie Poznańskim (eksternistycznie). W 1966 roku zamieszkał w Olsztynie. W 1967 powrócił do pracy w Radiu w Olsztynie, od 1975 r. pełnił obowiązki kierownika redakcji literackiej. Od 1976 podjął pracę w Stacji Naukowej PTH w Olsztynie i „Komunikatach Mazursko-Warmińskich”. W 1980 roku otrzymał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii (Uniwersytet Wrocławski). Wszedł w skład rady redakcyjnej: „Komunikatów Mazursko-Warmińskich” (1981). Zmarł 27 lipca 1982 r. w Olsztynie.

Działalność

Długoletni działacz TWP, członek Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Od 1957 członek i działacz Związku Literatów Polskich. Pasjonat historii Warmii i Mazur, popularyzator przeszłości regionu, członek Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Twórczość

Debiutował krytyką literacką w 1946 roku z czasopiśmie „Zdrój” (Lublin). Tłumaczył utwory literackie, głównie z języka hiszpańskiego (m.in. utwory Pereza, Galdesa, Cervantesa, Manzoniego i Altamiry). Tłumaczył poezje Wojciecha Kętrzyńskiego „Wiersze nieznane” (1977) oraz powieści Ernsta Wiecherta „Las umarłych” (1972) i „Pani majorowa” (1977). Sam był autorem jednoaktówki „Teatr cudów” („Świetlica” 1955 nr 2), scenariusza filmowego „Spojrzyj ciekawy czytelniku” oraz licznych szkiców literackich i recenzji teatralnych. Od 1953 zajmował się tematyką warmińsko-mazurską. Opracował antologie poezji „W oczach poetów. Warmia i Mazury 1945-1960” (1960), „Mazury i Warmia w literaturze polskiej” (1966) , napisał powieść „Trzeba być lisem i lwem” o G. Gizewiuszu i K.C. Mrongowiuszu, której fragmenty drukowała prasa i prezentowano w radiu. Szkice historyczne publikował w prasie naukowej oraz książkach, m.in. „Nawet kamień” (1965), „Polscy i niepolscy Prusacy” (1974), felietony „Coś z życia, które minęło” publikował w „Gazecie Olsztyńskiej” (wydane w formie książkowej 1986). Był współautorem wielu wydawnictw regionalnych Wydawnictwa "Pojezierze" w Olsztynie, redaktorem albumów jubileuszowych Teatru im. Stefana Jaracza i Pantomimy Głuchych, autorem programów teatralnych.

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda PWRN (1959)
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Złota odznaka „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1976)
• Pośmiertnie Medal Rodła (1986)

Upamiętnienie

Ulicę w Olsztynie nazwano imieniem Edwarda Martuszewskiego.

Bibliografia

1. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. W. Kętrzyńskiego, 1991. – Bibliogr. przy hasłach. – S. 52-55.
2. Rojek Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur : przewodnik eseistyczny / Józef Jacek Rojek. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. – S. 48-49.

Zobacz też

Strona internetowa http://martuszewski.net/