Tekst źródłowy strony Zamek w Węgorzewie

[[Image:Weg2.jpg|thumb|right|300px|Zamek w Węgorzewie.<br>© Mirosław Garniec]]
[[Image:Weg.jpg|thumb|right|300px|Dziedziniec zamkowy.<br>© Mirosław Garniec]]

Zabytek architektury wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku. 

==Lokalizacja==
Zamek został usytuowany na wyspie [[ewim:Rzeka Węgorapa| rzeki Węgorapy]], około 2 km od północnego brzegu [[ewim:Jezioro Mamry|Jeziora Mamry]], 27 km na wschód od [[ewim:Barciany|Barcian]] i 24 km na północ od [[ewim:Giżycko|Giżycka]]. Obok niego powstała osada, która otrzymała prawa miejskie w 1571 roku, przyjmując nazwę zamku – Angerburg (spolszczoną na Węgobork, obecne [[ewim:Węgorzewo|Węgorzewo]]).

==Historia==
Warownia, którą Krzyżacy zaczęli wznosić w 1398 roku, znajdowała się na linii zamków broniących dostępu do Prus i jednocześnie stanowiących bazy dla ekspansji na Litwę i Żmudź. Poprzednią strażnicę krzyżacką, o konstrukcji drewniano-ziemnej, wzniesioną około 1335 roku bliżej [[ewim:Jezioro Mamry|jeziora Mamry]], zniszczyły wojska litewskie pod wodzą księcia Kiejstuta w 1336 roku. Nowy murowany zamek ulokował komtur [[ewim:Królewiec|Królewca]] [[ewim:Werner von Tettingen |Wernera von Tettingen]]. Miała to być siedziba podległego mu prokuratora. Po wojnie trzynastoletniej (1454–1466) zakon, z powodu braku środków na wypłacenie należności służącym im rycerzom, przekazał zamek w 1469 roku w zastaw Hansowi i Anzelmowi von Tettau. Później wielki mistrz [[ewim:Albrecht Hohenzollern| Albrecht Hohenzollern]] przekazał go na rzecz Christopha Schenk zu Tautenberg. Po sekularyzacji Prus w 1525 roku zamek stał się siedzibą starostów książęcych. Był on restaurowany i adaptowany do aktualnych potrzeb, zachowując jeszcze w XVII wieku swój gotycki charakter. W 1656 roku warownia została zniszczona przez sprzymierzone z Polską wojska tatarskie. Podczas odbudowy przebudowano ją na rezydencję barokową o niewielkich już wartościach militarnych. W 1835 roku zamek został ponownie zniszczony w wyniku pożaru. W 1845 roku przystąpiono do jego odbudowy z przeznaczeniem na sąd i więzienie. Gruntownie przebudowano wówczas budynki i zmieniono całkowicie wnętrza. Kolejne ich zniszczenia miały miejsce pod koniec drugiej wojny światowej (z zamku pozostały tylko wypalone mury). Jego odbudowę przeprowadzono w latach siedemdziesiątych XX wieku. Zaadaptowano go wówczas na siedzibę instytucji kulturalnych i administracyjnych. Obecnie jest własnością prywatną. 

==Opis==
Zamek dostosowano do kształtu wyspy, na której został ulokowany. Miał nieregularny kształt wydłużonego trapezu i składał się z części głównej, złożonej z dwóch lub trzech skrzydeł oraz przedzamcza. Główny dom wzniesiono z cegły na kamiennych fundamentach (zapewne trzykondygnacyjny i podpiwniczony) na samym cyplu wyspy. Towarzyszyło mu najprawdopodobniej drugie skrzydło gospodarcze. Brama wjazdowa znajdowała się w murze kurtynowym. Na dziedzińcu zamkowym, otoczonym murami obronnymi z trzema owalnymi basztami w narożach, usytuowano dodatkowe zabudowania. Na zamku była kaplica, refektarz, izba prokuratora i izby gościnne (w domu głównym), a z pomieszczeń gospodarczych kuchnia, piwnice, spiżarnia, piekarnia, browar i zbrojownia. Najwyższe piętra pełniły funkcje magazynowo-obronne. Przedzamcze znajdowało się po stronie północno-wschodniej i było oddzielone od zamku fosami, uzyskanymi przez przekopanie kanałów łączących ramiona rzeki opływającej wyspę. Miało charakter gospodarczy i mieściło: młyn, tartak, spichlerz i folwark z hodowlą bydła, koni, trzody chlewnej. Ze stałym lądem było połączone drugim mostem zwodzonym. Nieopodal na rzece znajdowała się przystań dla statków i łodzi.

Obecną formę zamek uzyskał po odbudowie, po spaleniu w 1945 roku. Najstarszy zachowany fragment stanowi część murów obwodowych od strony północno-zachodniej (ze ściętym narożem podpartym szkarpą). Obecnie jest to budowla dwukondygnacyjna, trójskrzydłowa, z wewnętrznym dziedzińcem zamkniętym murem kurtynowym od południa. Skrzydło północno-zachodnie jest najdłuższe (72 m), w skrzydle północno-wschodnim (62 m) po bokach znajdują się: główne wejście na zamek i brama przejazdowa na dziedziniec. Od strony dziedzińca w narożu północnym znajduje się okrągła baszta mieszcząca klatkę schodową.

==Ciekawostki==
*Na przełomie XVII i XVIII wieku zamek często odwiedzali książęta, elektorzy, a także królowie. Dwukrotnie przebywał tu król polski Stanisław Leszczyński i trzykrotnie Fryderyk Wielki. 
*Z zamkiem wiąże się legenda o pokutujących tu duchach. Podobno w czasach krzyżackich jeden z braci-rycerzy zakochał się w miejscowej dziewczynie i złamał śluby zakonne. Za karę, ku przestrodze, para kochanków została zamurowana w murze i odtąd nocami ich duchy błądzą po zamkowych komnatach.

==Zobacz też==
*[[Zamek w Barcianach]]
*[[Zamek w Bezławkach]]
*[[Zamek w Braniewie]]
*[[Zamek w Działdowie]]
*[[Zamek w Elblągu]]
*[[Zamek w Giżycku]]
*[[Zamek w Kętrzynie]]
*[[Zamek w Malborku]]
*[[Zamek w Morągu]]
*[[Zamek w Nidzicy]]
*[[Zamek w Olsztynku]]
*[[Zamek w Ostródzie]]
*[[Zamek w Rynie]]
*[[Zamek w Szczytnie]]

==Bibliografia==
#Bieszk, Janusz: ''Zamki państwa krzyżackiego w Polsce'' / Janusz Bieszk. – Warszawa :  Bellona, 2010. – S. 194-195. 
#Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: ''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach: Powiśle, Warmia, Mazury'' / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn :  Studio Arta, 2006. – S. 431-437.
#Karuzo, Ryszard: ''Przewodnik historyczny po Węgorzewie'' / Ryszard Kapuzo. – Węgorzewo : Kengraf, 1997. – S. 64-65.
#Rzempołuch, Andrzej: ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'' / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix 1992. – S. 137-138.
#Torbus, Tomasz: ''Zamki krzyżackie = Deutschordensburgen'' / Tomasz Torus. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010. – S. 247-250.

==Linki==
*''Węgorzewo: zamek krzyżacki'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.zamkipolskie.com/wegorzewo/wegorzewo.html www.zamkipolskie.com] [dostęp 14.03.2014 r.]
*''Krzyżacki zamek prokuratorski w Węgorzewie'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=16 www.zabytki.mazury.pl] [dostęp 14.03 2014 r.]

[[Category:Zamki krzyżackie]]
[[Category:Węgorzewo (gmina miejsko-wiejska)]]
[[Category:Powiat węgorzewski]] 
[[Category:1301-1400]]