Tekst źródłowy strony Gmach loży żydowskiej w Olsztynie

[[Image: Loza_olsztyn_1.jpg|thumb|right|250px|Elewacja frontowa budynku od ul. Kopernika. Fot. A. Romulewicz. 2014 r.]]

[[Image: Loza_olsztyn_2.jpg|thumb|right|250px|Widok od podwórza. Fot. A. Romulewicz. 2014 r.]]

[[Image: Loza_olsztyn_3.jpg|thumb|right|250px|Geometryczny dekor w formie pochodni. Fot. A. Romulewicz. 2014 r.]]

Zabytek architektury wzniesiony w latach 1924-1925 w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]].

==Lokalizacja==
Budynek wzniesiono na rogu ulicy Cesarskiej (Kaiserstrasse, dzisiaj ul. Kopernika 13) i ulicy Moltkego (Moltkestrasse, dzisiaj ul. M. Kajki) w Olsztynie. W niedalekim sąsiedztwie znajduje się siedziba loży wolnomularskiej „Kamień nad Łyną” (ul. Kajki 3).

==Historia==
Dawna siedziba żydowskiej loży „Synowie Związku” (Stowarzyszenie B’nai-B’rith), organizacji wschodniopruskiej wzorującej się na związkach wolnomularskich. Jej projektantem był [[ewim: Thomas August Feddersen|Thomas August Feddersen]] (1881-1947), najwybitniejszy architekt międzywojennego [[ewim:Olsztyn|Olsztyna]], członek loży wolnomularskiej, autor projektu gmachu [[Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie|teatru w Olsztynie]], silosu zbożowego przy Partyzantów 33, zabudowy willowej przy ul. Kajki, [[Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Franciszka w Olsztynie|kościoła i klasztoru Franciszkanów]], elementów rozbudowy [[Szpital Mariacki w Olsztynie| Szpitala Mariackiego]] oraz wielu budynków użyteczności publicznej i domów mieszkalnych Olsztyna, jak również kina „Deutsches Theater” w [[ewim:Ostróda|Ostródzie]].

==Opis==
Piętrowy budynek wzniesiono na planie prostokąta. Bo bokach bryły głównej znajdują się parterowe skrzydła. Nakryty jest jednospadowym dachem. Elewację zdobią pilastry kolumnowe oraz na parterze półłukowe blendy okienne, zawierające symbole dawnej loży żydowskiej – zgeometryzowane przestawienia pochodni. Do siedziby wiodą wysokie schody prowadzące do wejścia otoczonego szerokim, otwartym portalem. W części południowej zachowały się ozdobne łukowe okna z dekoracyjnie wygiętymi szprosami.

==Charakterystyka==
Budynek wzniesiony został w stylu wczesnego modernizmu. Nosi wyraźne znamiona twórczości [[ewim: August Feddersen|Augusta Feddersena]], czyli monumentalizm formy oraz proste, geometryczne detale architektoniczne, stosowane oszczędnie, zazwyczaj jako jeden lub dwa wyraźne akcenty. Cechy architektoniczne budynku, podobnie jak w przypadku siedziby olsztyńskiego teatru, miały podkreślać jego reprezentacyjną funkcję i znaczenie.

==Ciekawostki==
Powszechnie wierzono, iż budynek łączy się podziemnym przejściem z pobliską lożą „Stein an der Alle” (Kamień nad Łyną). Wiara ta była tak silna, iż w marcu 1933 roku żołnierze SS przeszukiwali pobliskie ogrody w poszukiwaniu tajemnego korytarza.<ref> R. Bętkowski, ''Olsztyn jakiego nie znacie. Obraz miasta na dawnej pocztówce'', Olsztyn 2003, s. 87.</ref>

==Przypisy==
<references/>

==Bibliografia==
#Wawrykiewicz, Leszek: ''Architektura secesji i modernizmu'' / Leszek Wawrykiewicz // „Renowacje i Zabytki”. – 2013, nr 4, s. 95-96; Tenże: ''Loże, wille, kamienice… Secesja i modernizm w Olsztynie'' // „Spotkania z Zabytkami”. – 2012, nr 9-10. s. 4-14.
#Sommerfeld, A: ''Juden im Ermland'' / A. Sommerfeld // W: ''Zur Geschichte und Kultur der Juden in Ost- und Westpreussen'' / red. M. Brocke, M. Heitmann, H. Lordick. - Hildesheim 2000. - S. 50.

==Zobacz też==
*Strona Wirtualny Sztetl [http://www.sztetl.org.pl/pl/article/olsztyn-607/5,historia/?print=1#footnote_12 www.sztetl.org.pl]

[[Category:Inne obiekty architektury]]

[[Category:Olsztyn]] 
[[Category:1901-1944]]