Tekst źródłowy strony Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Krzyża w Nidzicy

[[Image: kosciol_ewangelicki_nidzica_1.jpg|thumb|right|200px|Źródło: [http://m.wm.pl/2011/11/orig/800px-kosciol-ewangelicko-augsburski-sw-krzyza-w-nidzicy-79248.jpg www.m.wm.pl] ]]

[[Image: kosciol_ewangelicki_nidzica_2.jpg|thumb|right|200px| Fot. Tadeusz Plebański.<br>Źródło: [http://www.ciekawemazury.pl/info.htm#72/pl/p/nidzica_-_zabytkowy_kosciol_ewangelicko-augsburski www.ciekawemazury.pl] ]]

[[Image: kosciol_ewangelicki_nidzica_3.jpg|thumb|right|200px| Fot. 1901/1915  rok.<br>Źródło: ''Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji'', Warszawa IS PAN, 2006, nr 057185.]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku. 

==Lokalizacja==
Kościół został wybudowany w centrum [[ewim:Nidzica |Nidzicy]], w pobliżu [[Zamek w Nidzicy |zamku]] (obecna ulica zamkowa).

==Historia==
Kościół został wzniesiony przez katolików, którzy zaczęli osiedlać się w mieście na początku XIX wieku. Pierwszą placówkę katolicką utworzono w 1854 roku, a do budowy kościoła przystąpiono w 1858 roku. Jego poświęcenie nastąpiło 3 czerwca 1860 roku na cześć Niepokalanego Poczęcia Maryi. W 1890 roku do kościoła dobudowano wieżę. Świątynia służyła katolikom do 1948 roku. Po zakończeniu II wojny światowej wzrastająca liczba ludności napływowej wyznania katolickiego spowodowała, że ówczesne władza przekazały na rzecz tej wspólnoty również znajdujący się w mieście [[Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha w Nidzicy |kościół ewangelicki]]. Protesty ewangelików spowodowały, że dokonano zamiany kościołów. Ewangelicy, których było coraz mniej, otrzymali niewielki, opisywany tutaj, kościół katolicki, katolicy natomiast zatrzymali świątynię protestancką. Decyzję taką wydało Ministerstwo Ziem Odzyskanych, a przekazanie miało miejsce 5 sierpnia 1948 roku. Kościół stanowi siedzibę [[ewim:Parafia Ewangelicko-Augsburska w Nidzicy|parafii]].

==Opis==
Mury neogotyckiej świątyni zostały wykonane z kamienia ciosanego z głazów narzutowych i cegły. Korpus budowli, wzniesiony na rzucie prostokąta, przykryty został dwuspadowym dachem. Wieżę zwieńczono ceglanym szpicem, a także hełmem ostrosłupowym, na którym zatknięto metalowy krzyż. Wnętrze nawy przykryto drewnianym stropem kasetonowym.

==Wyposażenie==
Od 1948 roku kościół został wyposażony w wiele cennych zabytków sztuki sakralnej, przeniesionych z dawnych kościołów ewangelickich znajdujących się na terenie południowych Mazur. Są wśród nich m.in. malowane na desce obrazy ołtarzowe (najstarsze z XV wieku). W prezbiterium, po prawej stronie, zawieszono tryptyk z 1646 roku. W środku przedstawiono scenę Ukrzyżowania, po lewej stronie – Chrzest Chrystusa, a po prawej – Madonnę z Dzieciątkiem. Obok znajduje się namalowany na płótnie obraz przedstawiający Zmartwychwstanie,. Po przeciwnej stronie kościoła umieszczono obraz z XVIII wieku, przedstawiający Chrystusa i niewiernego Tomasza. W ołtarzu z XVIII wieku znajduje się obraz Chrystusa Ukrzyżowanego, a po bokach barokowe figury czterech ewangelistów. W prezbiterium znajduje się także chrzcielnica i tradycyjna ambona, którą zdobią płaskorzeźby Salomona i św. Marka. Chór muzyczny zdobi osiemnastowieczna tarcza herbowa, a w przedsionku znajduje się figura Ukrzyżowanego z XVIII wieku. Pochodzi ona z rozebranego w 1823 roku drewnianego kościoła w [[ewim:Burkat|Burkacie]]. 

==Ciekawostki==
*Współczesną sztukę wystroju kościoła reprezentują trzy obrazy [[Hieronim Skurpski |Hieronima Skurpskiego]].

==Bibliografia==
#Kopiczko, Andrzej: ''Porta Domini: kościoły jubileuszowe i sanktuaria Świętego Krzyża w archidiecezji warmińskiej'' / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : „Posłaniec Warmiński”, 2002. – S. 90-91. 

==Zobacz też==
*''Kościół ewangelicko-augsburski p.w. św. Krzyża'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.nidzica-um.bil-wm.pl/index.php?inf=9&id=12 www.nidzica-um.bil-wm.pl] [dostęp 22.10.2013 r.] 
*''Kościół Ewangelicko – Augsburski Św. Krzyża – Nidzica'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.mazurskieszlaki.pl/bazaturystyczna/atrakcje/kosciol-ewangelicko-–-augsburski-Św.-krzyza-nidzica.html www.mazurskieszlaki.pl] [dostęp 22.10.2013 r.] 

[[Category:Obiekty architektury]]
[[Category:Historia kultury]]
[[Category:Powiat nidzicki]]
[[Category:1801-1900]]