Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj

XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim.

Historia

Relikwiarz w kształcie krzyża, czyli pacyfikał powstał w Olsztynie około 1725 roku.[1] Jego autorem jest mistrz złotniczy Johannes Christof Geese, działający w latach 1715-1761. Podjął się on naprawy najstarszego elementu krzyża, czyli części z puszką relikwiarzową, pochodzącą prawdopodobnie z Warmii z I połowy XV wieku. Stworzył w ten sposób barokową oprawę, zachowując jednocześnie kształt ramion krzyża nawiązujący jeszcze do form gotyckich, charakterystycznych dla Warmii (analogiczny do pacyfikału z kościoła pw. św. Katarzyny w Brąswałdzie).

Opis

Krzyż wykonany został z kutego srebra, przy wykorzystaniu technik złotniczych: odlewania, puklowania, repusowania, grawerowania, złocenia. Zdobiony jest elementami złoconego mosiądzu i barwnymi kamieniami. Jego wymiary to: wysokość - 51 cm, rozmiary stopy - 26,2 x 18,5 cm, rozpiętość ramion krzyża - 26,5 cm. Pacyfikał wazy 1370 gram. Zachowane znaki złotnicze na stopie i pod nią wskazują na podwójną cechę miejska Olsztyna oraz pruską cechę podatkową z lat 1809-1812, czyli znak orła. Na krzyżu zachowała się inskrypcja: Ecclesiae Heilsbergensis W 174 Schot.

Charakterystyka

Podstawą krzyża jest ośmiolistna stopa z wysoko wzniesionym cokołem. Zdobi go bogata dekoracja z motywami podwieszonych owoców, kwiatów dzwonka, wstęg i akantu. Niższy cokół okalający grawerowany płaszcz stopy okala wzór żeberkowy (tzw. kanelowanie). Charakterystyczny jest trzon krzyża. Stanowi go antyczna figura kariatydy, czyli dziewczyna podtrzymującej na głowie ciężar. Sam krzyż ma ramiona rozszerzające się na końcach i ścięte łukowato naroża. Od przodu na skrzyżowaniu ramion znajduje się kwadratowe cyborium, czyli puszka na relikwie, o rzadkim sposobie ułożenia – po przekątnej (w karo). Całość pokrywają ażurowe nakładane ornamenty roślinne i wstęgowe, a także kamienie szlachetne. Na odwrocie krzyża widnieje grawerowany krucyfiks (postać Chrystusa Ukrzyżowanego) oraz tabliczka z napisem INRI. Krzyż stanowi wyjątkowy zabytek także ze względu na misterne przedstawienie elementów zawartych w cyborium, na które składają się: postać Chrystusa siedzącego w grobie (w studni) na tle krzyża, ze skrzyżowanymi rękami, w których trzyma liście palmy i bicz, w otoczeniu Arma Christi, czyli Narzędzi Męki Pańskiej.

Przypisy

  1. ↑ Zdaniem J. Piskorskiej około 1758 roku. Utożsamia go ona z warsztatem J. K. Geese. Por. J. Piskorska, Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku, cz. II, Olsztyn 2007, s. 63.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 95.
  2. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 268-269.
  3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 63.
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Krzyż_relikwiarzowy_z_kościoła_pw._św._Piotra_i_Pawła_w_Lidzbarku_Warmińskim&oldid=75925”