Kościół pw. Bożego Ciała w Elblągu

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Źródło: Wikimedia Commons
Wnętrze kościoła przed 1939 r.
Źródło: wikimedia.org

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na trenie Elbląga, poza murami starego miasta, przy grobli prowadzącej w kierunku Zalewu Wiślanego. W dniu dzisiejszym znajduje się przy ul. Robotniczej.

Historia

Historia tego kościoła sięga schyłku XIII wieku, kiedy to zbudowano w Elblągu szpital zakaźny pod wezwaniem św. Jerzego. Przy szpitalu powstała kaplica, a następnie niewielki kościół pod wezwaniem tego samego świętego. Świątynia ta spłonęła w 1400 roku, jednakże w jej zgliszczach znaleziono w skórzanym woreczku nie uszkodzoną Hostię. Wieść o cudzie spowodowała, że natychmiast podjęto decyzję o odbudowie kościoła. Ukończony w 1405 roku, choć wciąż pod wezwaniem św. Jerzego, nazywany był odtąd kościołem Bożego Ciała. Ponad sto lat oficjalne nazewnictwo różniło się od powszechnie stosowanego. Dopiero na początku XVI wieku poświęcono kościół i erygowano parafię pod nazwą Bożego Ciała. W kolejnych dziesięcioleciach stopniowo rozbudowywano kościół i wzbogacano jego wyposażenie. W 1638 roku zamontowano na jego wieży zegar mechaniczny, a w 1643 roku wieżą ozdobiono barokowym hełmem. Zmieniono też kształt okien i dostawiono dwie przybudówki powiększające przestrzeń wnętrza. W 1648 roku na wieży kościelnej zwieszono pierwszy dzwon. W 1755 roku od wschodu dobudowano prezbiterium z muru pruskiego. Kościół przebudowano i powiększono w roku 1896. Rozebrano wówczas wcześniejsze prezbiterium i wzniesiono nowe, równe z wysokością kościoła, dobudowano też transept od strony wschodniej. Kościół otrzymał wówczas plan krzyża. W lutym 1945 roku, w trakcie walk o Elbląg, kościół uległ poważnym zniszczeniom. Jego wnętrze całkowicie spłonęło. Nie wiadomo czy bogate wyposażenie zostało wcześniej wywiezione czy też znajdowało się w środku. W następnych latach ruiny kościoła częściowo rozebrano, gdy poszerzano ulicę Robotniczą. Na początku lat 70-tych ruiny kościoła zaadoptowano na Spółdzielczy Dom Kultury „Pegaz”. Budynek przekazano władzom kościelny 8 grudnia 1981 roku. W 1993 r. rozpoczęto prace przywracające kościołowi pierwotny wygląd: położono nowy dach, przebudowano ścianę od strony ulicy Robotniczej. Nie zrekonstruowano jedynie barokowego zwieńczenia wieży. W dniu dzisiejszym w budynku mieści się Diecezjalny Ośrodek Duszpasterstwa, Centrum Kultury Chrześcijańskiej oraz kaplica (na ostatnim piętrze).

Opis

Kościół wyróżniał się unikalnym drewnianym sklepieniem pokrytym polichromią. Nad wejściem znajdowały się organy, których prospekt zajmował całą szerokość świątyni. Kolejne instrumenty pochodziły z lat 1595 (podarowany przez Zachariasza Krehla), z 1630 i 1716 (ufundowane przez Johann Josuego Kettlera). Z kolei ołtarz został ufundowany w 1646 roku przez mistrza garncarskiego Davida Guttrechta. Głównym jego tematem była scena Ukrzyżowania. W pobliżu ołtarza znajdowała się ambona, wsparta na podstawie przedstawiającej Mojżesza z dwoma tablicami przykazań. W dobudowanych bocznych nawach znajdowało się wiele cennych obrazów. Jeden z nich przedstawiał ofiarę Abla i Kaina, inny wypędzenie pierwszych rodziców z raju, były również wizerunki czterech ewangelistów, św. Jana Chrzciciela, wskrzeszenie Łazarza i wjazd Chrystusa do Jerozolimy. Najcenniejszymi przedmiotami w świątyni były: krucyfiks z 1538 roku ze stojącymi obok dwoma łotrami oraz umieszczona na emporze organowej gotycka figura Matki Bożej z 1520 roku.

Ciekawostki

  • Istnienie kościoła zostało zagrożone w 1572 roku. Ówczesne władze podjęły bowiem decyzję o rozbudowie fortyfikacji miejskich, a na drodze planowanych robót znajdował się m.in. kościół Bożego Ciała. Ówczesnemu burmistrzowi Elbląga – Janowi Sprengel’owi, objawił się we śnie duch lub anioł, który zagroził klątwą za zburzenie świątyni. Rozpoczęte już prace rozbiórkowe natychmiast wstrzymano.

Zobacz też

Bibliografia

  1. Józefczyk. Mieczysław: Elbląg i okolice 1937-1956: chrześcijaństwo w tyglu dwu totalitaryzmów / Mieczysław Józefczyk. - Elbląg : [Pelplin: Wydawnictwo Diecezjalne]: 1998. – S. 55-56.
  2. Józefczyk, Mieczysław: Elbląg 1772-1850: kościoły chrześcijańskie na przełomie dwu epok / Mieczysław Józefczyk. - Pelplin : Bernardinum, 2000. – S. 215-217.

Linki

  • Kościoły Elbląga: Kościół Bożego Ciała, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.truso.republika.pl [dostęp 10.10.2013 r.]
  • Skop, Bartosz: Elbląskie kościoły wczoraj i dziś: Kościół Bożego Ciała, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.rafalk-elblag.pl [dostęp 12.10.2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._Bożego_Ciała_w_Elblągu&oldid=74000”