Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku.
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na terenie wsi Bartąg (niem. Groβ Bertung). Wieś rozciąga się wzdłuż lewego brzegu Łyny i bezpośrednio graniczy z Olsztynem.
Historia
Pierwszy kościół w tej miejscowości został zbudowany w drugiej połowie XIV wieku. W wieku XVI częściowo go przebudowano. W XVII wieku świątynia została zniszczona w wyniku pożaru. Odbudowano ją na początku wieku XVIII. W 1724 roku została konsekrowana przez biskupa pomocniczego Jana Franciszka Kurdwanowskiego. W 1800 roku odbudowano zniszczoną wieżę, a w roku 1934 roku kościół powiększono o nawy boczne. W dniu 24 czerwca 1984 roku biskup Jan Obłąk erygował tu Diecezjalne Sanktuarium Opatrzności Bożej.
Opis
Kościół określany jest jako późnogotycki, z elementami pseudogotyckimi. Jest to świątynia orientowana, trójnawowa, wzniesiona na rzucie prostokąta, murowana z cegły. Posiada wydzielone wielobocznie zamknięte prezbiterium, niższe i węższe od korpusu nawowego. Po stronie zachodniej znajduje się kwadratowa wieża. Dolna jej partia – do zębatego fryzu – jest gotycka, nadbudowa pochodzi z XIX i XX wieku. Wieńczy ją baniasty hełm, na którym umieszczono chorągiewkę z datą 1800. Nawę główną przykryto drewnianym stropem, polichromowanym w 1724 roku. Sklepienie prezbiterium pochodzi z XVI wieku.
Wyposażenie
Wyposażenie wnętrza jest głównie barokowe i pochodzi z XVII i XVIII wieku. Ołtarz główny wykonano w 1695 roku w warsztacie Izaaka Rigi z Królewca. Znajduje się w nim płaskorzeźbiona Grupa Ukrzyżowania, krzyż w formie Drzewa Życia (w pierwszej kondygnacji), obraz przedstawiający scenę Złożenia do Grobu i figury uosabiające alegorie cnót Miłości i Sprawiedliwości (w drugiej kondygnacji), a także rzeźby Mojżesza, Ofiara Abrahama i Chrystusa Zmartwychwstałego (w zwieńczeniu). Ołtarze boczne pochodzą z 1724 roku W lewym znajduje się obraz Opatrzności Bożej z polskim napisem „Bóg patrzy i opatrzy...”, natomiast w prawym – Koronacja Maryi, oba z okresu budowy ołtarzy. W tym samym czasie wykonano również barokową ambonę, ławę kolatorską, ławę dla celebransa, konfesjonał z postacią świętego oraz obrazy Dwunastu Apostołów. Nad łukiem tęczowym umieszczono krucyfiks w owalnej ramie z narzędziami Męki Pańskiej z końca XVII wieku. Z wieku XIX pochodzi chrzcielnica, konfesjonały, Droga Krzyżowa oraz witraże z przedstawieniem św. Jana Ewangelisty, św. Piotra i św. Pawła. Są tutaj także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:
- naczynie na oleje z 1717 roku,
- monstrancja z 1769 roku,
- monstrancja rokokowa z XVIII wieku, wykonana przez Jana Gotfryda Schlaubitza z Gdańska,
- krzyż ołtarzowy z 1761 roku,
- pacyfikał z XVII wieku,
- relikwiarz barokowy z XVIII wieku z relikwiami św. Fulgencjusza,
- trzy barokowe kielichy mszalne.
Zobacz też
- Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
- Jan Franciszek Kurdwanowski
- Jan Obłąk
- Izaak Riga
Bibliografia
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 76-77.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 7-8.
- Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 8-9.
- Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej / pod red. Janiny Bosko, Jacka Macieja Wojtkowskiego. – Olsztyn : Agencja Wydawnicza "Remix", 2009. – S. 21-26.
- Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 83.
Linki
- Kościół św. Jana Ewangelisty w Bartągu, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.zabytki.mazury.pl [dostęp 09.12.2013 r.]
