Franciszek Jankowski

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Źródło: Gazeta Olsztyńska, wyd. z 19-20.11.2016

(1904-1956) - nauczyciel, publicysta, poeta, działacz polski w Niemczech (pseud.: Szczęsny-Zapolski)

Biografia

Urodził się 4 października 1904 r. w Nakle nad Notecią, jako syn Stanisława i Pelagii Jankowskich. W 1905 r. wraz z rodzicami wyemigrował do Westfalii. Po ukończeniu gimnazjum w Herne (1917-1925) studiował filozofię i ekonomię w Berlinie. Kurs nauczycielski ukończył w Poznaniu. Podczas wojny pracował jako robotnik w Niemczech. Od 1953 r. przebywał w Poznańskiem. Zmarł 8 października 1956 r. w Murowanej Goślinie pod Obornikami.

Działalność

W Niemczech brał udział w życiu Polonii westfalskiej. Był współredaktorem „Akademika Polaka w Niemczech” (1925-1926), redaktorem „Małego Polaka w Niemczech” (sierpień 1925-1929), gdzie drukował w nim wiersze, artykuły, zapoczątkował wymianę listów z polskimi dziećmi w Niemczech. Swoje listy podpisywał jako wujaszek Franek. Jego życzliwość wobec najmłodszych była znana - wypełniał w miarę możliwości ich życzenia, opowiadał bajki, ale także wymagał by pisali do niego listy. W ten sposób związał gromadkę wiernych czytelników. W tym czasie zmienił uczelnię na Wyższą Szkołę Handlową.

W marcu 1929 r. rozpoczął pracę w olsztyńskim Banku Ludowym. Ukończył roczny kurs pedagogiczny zorganizowany przez seminarium nauczycielskie w Poznaniu dzięki propozycji Jana Baczewskiego - prezesa Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech. Odbył praktyki w Małym Gaju pod Szamotułami, a następnie prowadził kursy oświatowe dla dorosłych w Berlinie.

Został kierownikiem Polsko-Katolickiej Szkoły Prywatnej w Sadłukach na Powiślu (kwiecień 1933-1938). Dzięki pomocy Jana Boenigka, kierownika miejscowego Towarzystwa Szkolnego powiększył liczbę uczniów i rozpoczął współpracę z Towarzystwami Młodzieży w Małych Ramzach, Trzcianie i Waplewie. Przygotowywał wieczernice narodowe na dane okazje, wygłaszał prelekcje, uczestniczył w konferencjach metodycznych dla nauczycieli. Był również zaangażowany w tworzenie harcerstwa polskiego na Powiślu - współtworzył sześć drużyn (Mikołajki, Dąbrówka, Sadłuki, Waplewo, Postolin, Trzciana) we współpracy z nauczycielem Alfonsem Kosteckim. Opracowywał plany zajęć, gry i zabawy.

Powołał teatrzyk kukiełkowy razem z grupą nauczycieli i wychowawczyń przedszkoli. Zespół przygotował "Bajowe bajeczki" Marii Kownackiej (1937) i "O Kasi, co gąski zgubiła" (1938). Spektakle wystawiano w miejscowościach z polskimi szkołami.

W 1939 r. na 10-lecie szkolnictwa polskiego w Niemczech napisał zbiorek "ABC dziatwy polskiej w Niemczech".

Był też pracownikiem działu wydawniczego Związku Polaków w Niemczech.

W 1945 r. zorganizował szkołę w Krzyżu, a w latach 1946-1950 za namową Jana Boenigka był wykładowcą Uniwersytetu Ludowego w Jurkowym Młynie koło Morąga, a w latach 1950-1953 Uniwersytetu w Rudziskach Pasymskich i Uniwersytetu w Mikołajkach. Prowadził aktywną działalność repolonizacyjną i kulturalno-oświatową.

Twórczość

Przed 1939 r. publikował liczne artykuły, wiersze i opowiadania (głównie dla dzieci i młodzieży w Niemczech), współpracował też z „Gazetą Olsztyńską”. Interesował się folklorem Warmii i Mazur.

Jego przedwojenne wiersze i teksty prozą są rozproszone, często publikował pod pseudonimem "Szczęsny Zapolski" w "Małym Polaku w Niemczech" i "Młodym Polaku w Niemczech"

Wraz z Janem Boenigkiem dokonał adaptacji scenicznej fragmentów "Kiermasów na Warmii" księdza Walentego Barczewskiego.

Od 1953 r. publikował w „Słowie na Warmii i Mazurach” i „Polsce Zachodniej”. Był współautorem Kiermaszu bajek (1957) i Nowego kiermaszu bajek (1976).

Bibliografia

  1. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. - S. 116-117.
  2. Oracki, Tadeusz: Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945-1970 / Tadeusz Oracki. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1975. - S. 76.
  3. Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. Przewodnik eseistyczny / Józef Jacek Rojek. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. - S. 35.
  4. Chłosta, Jan: Nikt nie pamięta o wujaszku w Gazeta Olsztyńska, wyd. z 19-20.11.2016 r.