Tekst źródłowy strony Pomnik Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu

[[Image:morag herder.jpg|thumb|right|200px|Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Moragpomnikherdera.JPG<br>Autor: Morąski Serwis Informacyjny]]

XIX-wieczny pomnik [[ewim:Johann Gottfried Herder|Johanna Gottfrieda Herdera]] (1744-1803), jednego z głównych filozofów oświeceniowych, duchownego ewangelickiego, poety i etnografa. 

==Lokalizacja==
Pomnik odsłonięto w 1854 roku na terenie ogrodu plebani (w obrębie dawnego cmentarza przykościelnego), przed domem rodzinnym Herdera w [[ewim:Morąg|Morągu]], współcześnie przy ulicy noszącej jego imię. Lokalizację pomnika wybrano w związku z upamiętnieniem miejsca urodzenia tego wielkiego myśliciela epoki Odrodzenia, który urodził się 25 sierpnia 1744 roku, w ubogiej rodzinie, zamieszkującej skromny, niewielki dom w pobliżu kościoła. 

==Historia==
Autorem oryginalnego popiersia filozofa był berliński rzeźbiarz i architekt [[ewim:Albert Wolff|Albert Wolff]] (1814-1892), uczeń [[ewim:Christian Daniel Rauch |Christiana Daniela Raucha]]. Pomniki, rzeźby, płaskorzeźby i ambony Wolffa znajdowały się na terenie całej Europy, m.in. w Berlinie, Budapeszcie, [[ewim:Królewiec|Królewcu]] oraz Poznaniu. Fundatorem rzeźby było [[ewim:Towarzystwo Pomnika Herdera w Morągu|Towarzystwo Pomnika Herdera w Morągu]]. Przez wiele lat okolice pomnika Herdera były miejscem corocznego, uroczystego składania hołdu upamiętnionej postaci, dokładnie w dniu jego urodzin. Podobnie jak historia wielu pomników wzniesionych na obszarze [[ewim:Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]], także losy zaginionej rzeźby Herdera po 1944 roku nie są do końca poznane. W rozbieżnych relacjach pojawiają się opinie na temat przechowywania jej w podziemiach [[Ratusz w Morągu|miejskiego ratusza]] i oddania w 1954 roku na złom. Powojenne dzieje pomnika dotyczą już tylko ocalałego pustego cokołu. W 1952 roku, na zlecenie proboszcza ks. Józefa Sikory, osadzono na nim pierwszą figurę Najświętszej Marii Panny. Umieszczono ją w szklanej osłonie, wykonanej przez niejakiego Danielczyka z Odlewni, a zamontowanej przez kościelnego Stanisława Dyjacha. Na przełomie lat 50-tych i 60-tych wymieniono ją na większą figurę Matki Bożej, którą w 1964 roku przeniesiono na obelisk koło kościoła, tworząc tym samym obecny do dzisiaj [[Pomnik Najświętszej Marii Panny w Morągu]]. W tym samym okresie podjęto plany odbudowy pomnika Herdera i budowy Muzeum Herdera, zainicjowane przez prof. [[ewim:Emil Adler|Emila Adlera]] z Uniwersytetu Warszawskiego. W 1962 roku powołany został w [[ewim:Olsztyn|Olsztynie]] Komitet Uczczenia Pamięci J.G. Herdera. Rok później polska delegacja przebywająca w Weimarze, do której należał m.in. [[Hieronim Skurpski]], ówczesny dyrektor [[Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie |Muzeum Mazurskiego]] oraz [[ewim:Edward Kacierzewski|Edward Kacierzewski]], przewodniczący morąskiej Miejskiej Rady Narodowej wybrała inne popiersie filozofa, które miało zastąpić zaginioną rzeźbę Wolffa. 
24 września 1964 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika z kolejnym popiersiem Herdera, darem władz Niemieckiej Republiki Demokratycznej umieszczonym na oryginalnym cokole. Współczesny pomnik wieńczy odtąd rzeźba z 1790 roku, którego autorem jest szwajcarski artysta [[ewim:Alexander Trippel |Alexander Trippel]] (1744-1793).<ref>Uroczystego odsłonięcia dokonał Karl Mewis, ambasador NRD w Polsce. A. Dulewicz, ''Encyklopedia sztuki Austria, Niemcy, Szwajcaria'', Warszawa, 1993, s. 413.</ref>

==Opis==
Prosty, wysoki cokół pomnika wykonany został z czerwonego granitu i był darem króla Prus Fryderyka Wilhelma IV. Pierwotnie nie widniały na nim żadne inskrypcje. Rzeźba Herdera autorstwa Alberta Wolffa przedstawiała popiersie filozofa. Cechowała się surowym wyrazem twarzy i charakterystyczną dla epoki Odrodzenia fryzurą lub peruką. Tors artysta przedstawił w stopniu minimalnym. Początkowo na rzeźbie Wolffa widniał napis: HERDER. Popiersie wraz z cokołem umieszczono na dwustopniowym podwyższeniu, miejsce zaś ogrodzono ażurowym, neogotyckim murkiem, rozebranym w latach trzydziestych XX wieku. Rzeźba ustawiona na pomniku w 1964 roku różni się wyraźnie od oryginalnej bogatą draperią osłaniającą tors. W tym samym roku na obelisku umieszczono także napis:
<br>
<br>
JOHANN 
GOTTFRIED
HERDER
25 VIII 1744 – 18 XII 1803
<br>
==Ciekawostki==
Podkreśla się ważne znaczenie ponownego odsłonięcia pomnika Herdera dla powojennych stosunków polsko-niemieckich. Było to bowiem najprawdopodobniej pierwsze upamiętnienie Niemca na terenie Polski po 1945 roku. W 1990 roku, podczas wizyty dyplomatycznej w Polsce, kwiaty pod morąskim pomnikiem złożył prezydent Niemiec Richard Weizsacker.

==Przypisy==
<references/>

==Bibliografia==
#Solarz-Taciak Sonia, Waciak Piotr W.: ''Morąskie pomniki. Część I. Okres do 1945 roku'' / Sonia Solarz-Taciak, Piotr W. Taciak // "Okolice Ostródy". - 2013, nr 5, s. 56-57.
#Bartoś, Magdalena: ''Tradycja herderowska na Warmii i Mazurach'' / Magdalena Bartoś // "Komunikaty Mazursko-Warmińskie". - 2003, nr 4, s. 489-499.

==Zobacz też==
*[http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=4533 www.marienburg.pl]
*[http://www.polskaniezwykla.pl/web/gallery/photo,357807.html www.polskaniezwykla.pl]
*Pomnik Herdera na stronie [http://rygielpisz.eu/sercemazur/viewtopic.php?p=3538 www.sercemazur.pl]

[[Category:Pomniki, rzeźby, figury]]
[[Category:Powiat ostródzki]]
[[Category:Morąg (gmina miejsko-wiejska)]] 
[[Category:1801-1918]]