Tekst źródłowy strony Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzbarku Warmińskim

[[Image: kosciol_krzyza_lidzbark_nowe1.jpg|thumb|right|250px| Fot. Mieczysław Kalski]]
[[Image: kosciol_krzyza_lidzbark_nowe2.jpg|thumb|right|250px| Fot. Mieczysław Kalski]]

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XVIII wieku. 

==Lokalizacja==
Założenie pielgrzymkowe wybudowano na przedmieściach [[ewim:Lidzbark Warmiński |Lidzbarka Warmińskiego]], około dwóch kilometrów na zachód od starego miasta. Obecnie znajduje się przy ulicy Wiejskiej. 

==Historia==
Decyzję o budowie kaplicy podjął biskup warmiński [[ewim:Andrzej Chryzostom Załuski |Andrzej Załuski]]. Miało to być wotum dziękczynne za odwrócenie epidemii dżumy, która wówczas panowała na Warmii. Kamień węgielny poświęcono 8 maja 1709 roku, a już 30 września konsekrowano kaplicę. Ustanowiono w ten sposób sanktuarium dla dawnego rzeźbionego krzyża, który znajdował się w tym samym miejscu. Już od dawna przybywali do niego ludzie z różnymi prośbami i dziękczynieniami. By lepiej zadbać o miejsce pielgrzymkowe, postanowiono obok kościółka wybudować plebanię i mianować stałego duszpasterza (od 1734 roku). W 1729 roku w kaplicy dobudowano wieżyczkę na sygnaturkę. Wzrost liczby osób odwiedzających to miejsce wymógł na władzach kościoła decyzję o rozbudowie sanktuarium. W 1787 roku kamień węgielny pod budowę kościoła położył biskup [[ewim:Ignacy Krasicki |Ignacy Krasicki]]. On też 18 września 1789 roku poświęcił kościół. Projekt przygotował architekt z [[ewim:Bisztynek |Bisztynka]], [[ewim:Ernest Masuhr |Ernest Masuhr]] (Mazur). W 1889 roku do świątyni dobudowano od północy kruchtę. W 1945 roku kościół i jego wyposażenie zostały poważnie zniszczone. W kolejnych latach prowadzone były prace remontowe i konserwatorskie. W latach 1982-1990 od strony zachodniej do kościoła dobudowano plebanię. W latach 1993-1994 przeprowadzono remontu dachu, sygnaturkę pokryto wówczas miedzianą blachą.

==Opis==
Jest to budowla późnobarokowa, salowa, murowana z cegły i otynkowana. Wzniesiono ją na rzucie prostokąta o wymiarach 24 m x 10 m. Prezbiterium znajduje się w części zachodniej (kościół odwrotnie orientowany). Od zachodu dobudowano zakrystię, od północy kruchtę. Dwukondygnacyjna fasada wschodnia z wejściem do świątyni zamknięta została trójkątnym szczytem zwieńczonym krzyżem. Na dachu umieszczono ośmioboczną wieżyczkę z chorągiewką – widnieje na niej data 1789. Wnętrze kościoła nakryte zostało stropem drewnianym płaskim, polichromowanym. Od strony wschodniej budowla poprzedzona jest murem z dwiema narożnymi kaplicami. 

==Wyposażenie==
W świątyni znajdują się trzy barokowe ołtarze z końca XVIII weku. W drewnianym ołtarzu głównym znajduje się rzeźbiony krzyż. W jednym z bocznych ołtarzy umieszczono obraz Matki Boskiej Bolesnej, klęczącej pod krzyżem, a w drugim – obraz św. Rocha. Jest tam również wsparta na słupie, drewniana ambona z początku XIX wieku. 

==Ciekawostki==
*Wdzięczni za ocalenie po epidemii dżumy mieszkańcy Lidzbarka Warmińskiego i okolic zobowiązali się dwa razy w roku, w święta Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego, odbywać procesjonalne pielgrzymki do sanktuarium. Tradycja ta funkcjonowała do końca II wojny światowej. 

==Zobacz też==
*[[ewim:Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzbarku Warmińskim|Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzbarku Warmińskim]]
*[[ewim:Andrzej Chryzostom Załuski |Andrzej Załuski]]
*[[ewim:Ignacy Krasicki |Ignacy Krasicki]]
*[[ewim:Ernest Masuhr |Ernest Masuhr]]
*[[Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim]]

==Bibliografia==
#Kopiczko, Andrzej: ''Porta Domini: kościoły jubileuszowe i sanktuaria Świętego Krzyża w archidiecezji warmińskiej'' / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : „Posłaniec Warmiński”, 2002. – S. 136-142. 
#''Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej''. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 190-191. 

==Linki==
*''Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.lidzbarkwarminski.pl/odkryj/zabytki/lidzbark-warminski/kosciol-pw-podwyzszenia-krzyza/ www.lidzbarkwarminski.pl] [dostęp 24.10.2013 r.] 


[[Category:Kościoły i kaplice]]
[[Category:Powiat lidzbarski]]
[[Category:Lidzbark Warmiński]]
[[Category:1701-1800]]