Kościół pw. św. Macieja Apostoła i Najdroższej Krwi Chrystusa w Bisztynku

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
Fot. Mieczysław Kalski
Fot. Mieczysław Kalski
Źródło: www.ciekawemazury.pl
Fot. Engels. 1938 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 055213.
Fot. Engels. Ołtarz główny. 1938 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 055220.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie Bisztynka (niem. Bischoffstein), w obrębie średniowiecznej zabudowy miasta. Obecnie znajduje się przy ulicy Kościelnej.

Historia

Kościół uposażono w przywileju lokacyjnym miasta z 30 kwietnia 1385 roku. W 1400 roku jego konsekracji ku czci św. Macieja Apostoła dokonał biskup warmiński Henryk III Sorbom. Podczas konsekracji, w chwili podniesienia hostii, miały spaść na ołtarz krople krwi. Od tego czasu rozwinął się w tym miejscu kult Krwi Jezusa. Nasilony od początku XVIII wieku ruch pielgrzymkowy spowodował konieczność powiększenia świątyni. Najpierw, z fundacji biskupa Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka, dostawiono północną nawę boczną (1739 rok). Jej konsekracji, w dniu 4 sierpnia 1748 roku, dokonał biskup Adam Stanisław Grabowski. Po pożarze z 1770 roku dobudowano nawę południową, całość przedłużono o trzy przęsła w kierunku wschodnim i ujednolicono elewację budowli (1775-1780). Bardziej ozdobny wygląd otrzymała jedynie fasada kościoła, którą zaprojektował miejscowy architekt, Ernest Mazur (Masuhr), również twórca hełmu wieży (projekt z 1791 roku). Pracami kierował Fryderyk Bauch, natomiast świątynię w nowym kształcie poświęcił biskup Karol Hohenzollern, w asyście biskupów warmińskich Ignacego Krasickiego i Karola Zehmena.

Opis

Jest to kościół orientowany, trójnawowy o ośmiu przęsłach, z wyodrębnionym prezbiterium, wzniesiony na rzucie prostokąta. Do jego budowy wykorzystano kamień (do połowy wysokości) oraz cegły, a następnie otynkowano. Charakterystycznym elementem tej budowli jest późnobarokowa szeroka fasada zachodnia z półowalnym naczółkiem. Zdobi ją kilka par pilastrów, a także profilowany gzyms. Wciągnięta w korpus gotycka wieża powstała w XVI wieku. Jest ona murowana z cegły, ozdobiona ostrołukowymi blendami i zwieńczona barokowym hełmem z latarnią. Relikty także gotyckiej nawy zachowały się w ścianach nawy głównej. We wnętrzu zastosowano sklepienia kolebkowe, wsparte na czworobocznych filarach opiętych pilastrami. Chór muzyczny wsparto na arkadach. Przy świątyni znajduje się neogotycka proboszczówka z 1851 roku. Kościelny teren odgradza od ulicy barokowy mur, na którego filarach ustawiono figury 12 apostołów.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie wnętrza ma w miarę jednolity charakter: późnobarokowy i rokokowy. Ołtarz główny z wizerunkiem patrona świątyni i dwa ołtarze boczne są dziełem Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla (około 1780 roku). W kościele znajduje się gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z drugiej połowy XIV wieku, obrazy Apostołów namalowane w 1776 roku przez Jana Langhankiego, a także kamienna tablica z herbem biskupa Szembeka z datą „1739”. Są tutaj także cenne zabytki sztuki sakralnej, w tym m.in.:

  • kielich z 1663 roku, wykonany przez złotnika z Jezioran, Michała Ruhnau'a,
  • naczynie na oleje święte z 1682 roku,
  • pacyfikał w formie krzyża z 1664 roku,
  • taca srebrna z około 1644 roku, wykonana przez złotnika braniewskiego Krzysztofa Schmidta,
  • taca srebrna i naczynie na oleje święte z 1753 roku, wykonane przez złotnika olsztyńskiego Jana Geese,
  • łódka na kadzidło z 1700 roku i monstrancja z XVIII wieku, wykonane przez złotnika dobromiejskiego, Jana Bartolomowicza,
  • krzyż ołtarzowy srebrny z przełomu XVII i XVIII wieku.

Ciekawostki

Zobacz też

Bibliografia

  1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 268-270.
  2. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 14.
  3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II: ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. - S. 12-15.
  4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 170.
  5. Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej / pod red. Janiny Bosko, Jacka Macieja Wojtkowskiego. - Olsztyn : Agencja Wydawnicza „Remix”, 2009. – S. 27-30.

Linki

  • Grabowski, Andrzej: Bisztynek: kościół farny pw. św. Macieja i Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.bisztynek.wm.pl [dostęp 12.11.2013 r.]
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Macieja_Apostoła_i_Najdroższej_Krwi_Chrystusa_w_Bisztynku&oldid=69551”