Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku. | Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku. | ||
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| − | Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Szalmia |Szalmia]] (niem. Schalmey). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w | + | Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Szalmia |Szalmia]] (niem. Schalmey). Wieś położona jest w [[ewim:Powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[ewim:Płoskinia (gmina wiejska) |gminie Płoskinia]]. |
==Historia== | ==Historia== | ||
| − | Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na [[ewim:Warmia|Warmii]], obok świątyń w [[ewim:Edyty Wielkie|Edytach Wielkich]] i [[ewim:Bartąg|Bartągu]]. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili [[ewim:Albert Fleming |Albert]] i [[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]] oraz [[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]]. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z [[ewim:Pierzchały|Pierzchał]], zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.<ref> D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng'', Bonn 1995, s. 202, 293.</ref> Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych [[ewim:Pieniężno|Pieniężna]]. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz [[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]], który następne 23 lata spędził w [[ewim:Unikowo|Unikowie]]. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę [[ewim:Pasłęka|Pasłękę]] pod miejscowością [[ewim:Chruściel|Chruściel]] i [[ewim:Szalmia|Szalmią]], gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych. | + | Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na [[ewim:Warmia|Warmii]], obok świątyń w [[ewim:Edyty Wielkie|Edytach Wielkich]] i [[ewim:Bartąg|Bartągu]]. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili [[ewim:Albert Fleming |Albert]] i [[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]] oraz [[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]]. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z [[ewim:Pierzchały|Pierzchał]], zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.<ref> D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng'', Bonn 1995, s. 202, 293.</ref> Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych [[ewim:Pieniężno|Pieniężna]]. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz [[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]], który następne 23 lata spędził w [[ewim:Unikowo|Unikowie]]. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę [[ewim:Rzeka Pasłęka|Pasłękę]] pod miejscowością [[ewim:Chruściel|Chruściel]] i [[ewim:Szalmia|Szalmią]], gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych. |
==Opis== | ==Opis== | ||
| Linia 24: | Linia 13: | ||
==Wyposażenie== | ==Wyposażenie== | ||
| − | Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w [[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach |kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]]. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe: | + | Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. W kościele znajdował się ołtarz główny pw. św. Jerzego z 1661 roku. Jego centrum stanowił obraz z wizerunkiem patrona. Malowidło należało do rzadkich przestawień świętego na Warmii (praca analogiczna do obrazów ołtarzowych w [[Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie|kościele w Radostowie]] oraz z [[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim|kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim]]). |
| + | Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w [[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach |kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]]. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe: | ||
*srebrna monstrancja barokowa, prawdopodobnie przeniesiona do innej świątyni po zburzeniu Szalmii | *srebrna monstrancja barokowa, prawdopodobnie przeniesiona do innej świątyni po zburzeniu Szalmii | ||
*kielichy barokowe z warsztatów: złotnika olsztyńskiego [[ewim:Johannes Christoph Geese |Johannesa Christopha Geese'go]] oraz elbląskiego [[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karola Wilhelma Prölla]] | *kielichy barokowe z warsztatów: złotnika olsztyńskiego [[ewim:Johannes Christoph Geese |Johannesa Christopha Geese'go]] oraz elbląskiego [[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karola Wilhelma Prölla]] | ||
| Linia 41: | Linia 31: | ||
#Kuczyńska, Jadwiga: ''Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog'' / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. - 1936, s. 259. | #Kuczyńska, Jadwiga: ''Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog'' / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. - 1936, s. 259. | ||
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku'' / Józefa Piskorska. Cz. 2, ''Ilustrowany katalog zachowanych dzieł''. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113. | #Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku'' / Józefa Piskorska. Cz. 2, ''Ilustrowany katalog zachowanych dzieł''. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[ewim:Parafia pw. św. Jerzego w Szalmii|Parafia pw. św. Jerzego w Szalmii]] | ||
| + | *[[ewim:Albert Fleming |Albert Fleming]] | ||
| + | *[[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]] | ||
| + | *[[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]] | ||
| + | *[[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie]] | ||
| + | *[[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]] | ||
| + | *[[ewim:Johannes Christoph Geese|Johannes Christoph Geese]] | ||
| + | *[[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karol Wilhelm Pröll]] | ||
| + | *[[ewim:Jan Bartolomowicz|Jan Bartolomowicz]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Katarzyny w Płoskini]] | ||
| + | *[[ewim:Jan Zachariasz Krzyzewicz|Jan Zachariasz Krzyzewicz]] | ||
| + | *[[ewim:Jan Gotfryd Zimmermann|Jan Gotfryd Zimmermann]]. | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| Linia 48: | Linia 54: | ||
*''Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945'', materiał na stronie[http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070651/Galerie www.zi.fotothek.org] | *''Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945'', materiał na stronie[http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070651/Galerie www.zi.fotothek.org] | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] |
| − | + | ||
[[Category:Powiat braniewski]] | [[Category:Powiat braniewski]] | ||
| + | [[Category:Płoskinia (gmina wiejska)]] | ||
[[Category:1301-1400]] | [[Category:1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:19, 17 wrz 2015
Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na terenie wsi Szalmia (niem. Schalmey). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia.
Historia
Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na Warmii, obok świątyń w Edytach Wielkich i Bartągu. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili Albert i Johann Fleming oraz Conrad Wenderpfaffe. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z Pierzchał, zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.[1] Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych Pieniężna. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz Zachariasz Kenchel, który następne 23 lata spędził w Unikowie. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę Pasłękę pod miejscowością Chruściel i Szalmią, gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych.
Opis
Świątynia zbudowana była z cegły i kamienia polnego. Podstawa kwadratowej wieży kościelnej, dobudowywanej w 1622 roku, wykonana była z cegły. Powyżej pierwszej kondygnacji wzniesiona była z drewna. Wieńczył ją czterospadowy dach zakończony iglicą, u dołu zdobiły natomiast półkoliste blendy i niewielkie okienka. Stosunkowo niewielka bryła kościoła sprawiała wrażenie solidnej z powodu daleko wysuniętego prezbiterium, wspartego przyporami i znajdujących się po obu jego stronach kaplicach. Sterczyny, ostrołukowe wysokie okna oraz blendy podkreślały natomiast jego gotycki rodowód i cechy. Kościół miał budowę halową, z kruchtą od wschodu, z prezbiterium po stronie zachodniej, zwieńczonym wewnątrz sklepieniem gwiaździstym, oddzielonym od nawy łukiem tęczowym. Sklepienie w głównej nawie kościoła zamykał prosty polichromowany sufit, wykonany z drewna. Ściany wokół łuku bogato ozdobiono malowidłami. W głębi prezbiterium znajdował się ołtarz główny i stalle, natomiast od strony wieży – ambona. Dwa boczne ołtarze umieszczono przed łukiem.
Wyposażenie
Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. W kościele znajdował się ołtarz główny pw. św. Jerzego z 1661 roku. Jego centrum stanowił obraz z wizerunkiem patrona. Malowidło należało do rzadkich przestawień świętego na Warmii (praca analogiczna do obrazów ołtarzowych w kościele w Radostowie oraz z kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim). Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe:
- srebrna monstrancja barokowa, prawdopodobnie przeniesiona do innej świątyni po zburzeniu Szalmii
- kielichy barokowe z warsztatów: złotnika olsztyńskiego Johannesa Christopha Geese'go oraz elbląskiego Karola Wilhelma Prölla
- pacyfikał wykonany przez złotnika lidzbarskiego Jana Bartolomowicza
- kadzielnica srebrna barokowa, uprzednio znajdująca się w kościele parafialnym w Płoskini
- srebrna łódka na kadzidło z 1767 r. wykonana przez braniewskiego złotnika Jana Zachariasza Krzyzewicza
- złocone ampułki mszalne z 1790 r. wykonane przez królewieckiego złotnika Jana Gotfryda Zimmermanna.
Ciekawostki
- Kościół ten, obok świątyń wybudowanych w Ełdytach Wielkich i Pierzchałach, należał do najstarszych na Warmii.
Bibliografia
- Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 8.
- Chłosta, Jan: Słownik Warmii / Jan Chłosta. - Olsztyn : Littera, 2002. - S. 349
- Kopiczko, Andrzej: Kościół parafialny w Bisztynku w świetle wizytacji z 1798 roku / Andrzej Kopiczko // „Studia Ełckie”. - 2011, nr 13, s. 134.
- Kuczyńska, Jadwiga: Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. - 1936, s. 259.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113.
Zobacz też
- Parafia pw. św. Jerzego w Szalmii
- Albert Fleming
- Johann Fleming
- Conrad Wenderpfaffe
- Zachariasz Kenchel
- Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie
- Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim
- Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach
- Johannes Christoph Geese
- Karol Wilhelm Pröll
- Jan Bartolomowicz
- Kościół pw. św. Katarzyny w Płoskini
- Jan Zachariasz Krzyzewicz
- Jan Gotfryd Zimmermann.
Przypisy
- ↑ D. Loyal, Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng, Bonn 1995, s. 202, 293.
Zobacz też
- Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945, materiał na stroniewww.zi.fotothek.org
