Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie

Źródło: www.gminalidzbark.com

Fot. Mieczysław Wieliczko.
Źródło: Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. T. 2, red. B. Magdziarz, Olsztyn 1999, s. 43.

Fot. Anton Ulbrich. 1904/1909 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 058027.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Runowo (niem. Raunau). Wieś położona jest w gminie Lidzbark Warmiński, w powiecie lidzbarskim.

Historia

Pierwsza wzmianka o proboszczu z tej wsi pochodzi z 1398 roku. Obecny kościół wybudowano jednakże na przełomie XIV i XV wieku. W następnym stuleciu nadbudowano górne kondygnacje wieży. Powtórnej konsekracji kościoła dokonał w 1580 roku biskup Marcin Kromer. W 1845 roku budowla została zniszczona w wyniku pożaru. Jego odbudowę przeprowadzono w latach 1848-1852. Przedłużono wówczas korpus budowli w kierunku wschodnim. W 1957 roku konsekracji odnowionej świątyni dokonał biskup Antoni Frenzel.

Opis

Jest to kościół gotycki o częściowo zatartych cechach stylowych wskutek remontów i kolejnych przebudów. Wzniesiono go z cegły na kamiennej podmurówce, a następnie otynkowano. Do korpusu budowli od północy przylega zakrystia, od południa kruchta, a od zachodu wieża. W dolnej kondygnacji wieżę wykonano z kamieni narzutowych, ceglane są jej naroża, obramienia ostrołukowego portalu, a także górne kondygnacje (z trzema ostrołukowymi oknami w każdej elewacji) i szczyt utworzony z pięciu prostokątnych sterczyn oddzielających po dwie ostrołukowe blendy. W zwieńczeniu tej części budowli znajduje się chorągiewka z datą 1848. Elewacja wschodnia ze schodkowym szczytem ma charakter neogotycki, natomiast konstrukcja kruchty południowej jest gotycka, z późniejszymi elementami barokowymi. Wieńczy ją szczyt o urozmaiconym obrysie z wnękami. W południowo-wschodnim narożu znajduje się głaz granitowy, będący kamieniem węgielnym, z wyrytymi literami i datą : „Pn. C. B. 1848”. Salowe wnętrze nawy przykryto stropem płaskim, w zakrystii zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe.

Wyposażenie

Część wystroju świątyni jest późnoklasycystyczna. Ołtarz główny, w stylu rokokowym, wykonano w 1772 roku w pracowni Andrzeja Schmidta. Obiekt sprowadzono do Runowa z kościoła z Królewca i poświęcono w 1857 roku. Dwa ołtarze boczne, ambona i chór muzyczny z prospektem organowym oraz dwa konfesjonały wykonano po 1848 roku. Pozostałością po starym kościele jest granitowa chrzcielnica, prawdopodobnie średniowieczna. W kościele znajdują się także cenne zabytki sztuki złotniczej, m.in. barokowa monstrancja ze znakiem pracowni złotniczej z Gdańska, srebrne ampułki z 1701 roku, a także taca z tego samego okresu, wykonane przez Jana Bartolomowicza w Lidzbarku Warmińskim.

Bibliografia

1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 144-146.
2. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 40-41.
3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 99.

Zobacz też

• Kościoły Warmii – Gmina Lidzbark Warmiński, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.domwarminski.pl [dostęp 14.11.2013 r.]
• Kościół p.w. św. Apostołów Szymona i Judy – Runowo, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.gminalidzbark.pnet.pl dostęp 14.11.2013 r.]