Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie: Różnice pomiędzy wersjami

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
(Utworzył nową stronę „ Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie”)
 
Linia 1: Linia 1:
 +
[[Image:Ciekawemazury.jpg|thumb|left|250px| <br>Źródło: http://www.ciekawemazury.pl/]]
  
 +
[[Image:‎ Nawa_glowna_katedry.jpg|thumb|right|250px| L.Surowiec, Nawa główna <br>Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu]]
 +
 +
[[Image:‎ Drzwi.jpg |thumb|left|250px| <br>Źródło: http:// kolumber.pl/photos/show/]]
 +
[[Image:Organy.JPG|thumb|right|300px| <br>Źródło: http://kolumber.pl/photos/show/]]
 +
 +
[[Image:‎ Rog.jpg|thumb|right|250px| L.Surowiec, Fragment ściany frontowej olsztyńskiej katedry <br>Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu]]
  
 
Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie
 
Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie
 +
Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie (1315 - 1380) - główna świątynia rezydującego w Olsztynie arcybiskupa warmińskiego, jedyna perła wśród obiektów sakralnych Olsztyna okresu średniowiecza, złotego gotyku na Warmii
 +
 +
==Historia <br>  ==
 +
 +
Gotycki,  halowy kościół farny średniowiecznego Olsztyna zbudowano prawdopodobnie w latach 1370 – 1380 na parceli przylegającej do północno-wschodniego narożnika murów obronnych miasta. Architekt budujący świątynię nie jest znany, w dokumentach nie ma tez wzmianki o historii jej budowy.
 +
W pierwszym okresie wzniesiono korpus nawowy i  przyziemie wieży z kaplicami. W XVI w. założono sklepienia, w 1596 r. podwyższono wieżę do 7 kondygnacji (63 m), nakrywając ją dachem namiotowym z renesansową latarnią.
 +
W XVII w, na skutek zubożenia parafii, wnętrze kościoła i jego mury pozostawały  zaniedbane. Dopiero w  1721 r. Piotr Olchowski z Reszla przebudował popadające w ruinę obie kaplice przywieżowe.
 +
 +
Kościół dotkliwie odczuł skutki kwaterowania w 1807r. wojsk napoleońskich. Francuzi zamknęli bowiem w świątyni półtora tysiąca jeńców rosyjskich, a ci, broniąc się przed ostrym mrozem, spalili tu wszystko, co mógł strawić ogień. Wówczas  naruszona została konstrukcja kościoła. W 1819 r. runęło sklepienie nad emporą organową. Kościół od lat nieremontowany i grożący zawaleniem zamknięto w 1864 r.
 +
 +
Oddano go do użytku po generalnym remoncie przeprowadzonym w latach  1866 -1868, pod kierunkiem pruskiego ministra ochrony zabytków Ferdynanda von Quasta . Prace nad restauracją wnętrza i nadaniem mu neogotyckiego poloru trwały jeszcze kilkanaście lat.
 +
W 1896 z nieznanych przyczyn wybuchł w kościele kolejny pożar . Spłonął wtedy ołtarz główny. Podczas renowacji w XIX w., wymieniono latarnię wieży, wyburzono kruchtę przy prawej nawie bocznej oraz dodane zostały ośmioboczne kolumienki na skrajach fasady kościoła. W 1899 roku naprawiono dach, wymieniając pokrycie na nowe. Podczas II wojny światowej kościół został uratowany od zagłady przez ks. Jana Hanowskiego, który wymusił na dowództwie radzieckim niepalenie olsztyńskich kościołów.
 +
W ciągu wieków odwiedzali olsztyński kościół i modlili się w nim wybitni Polacy: Jan Dantyszek, Marcin Kromer i Ignacy Krasicki, wszyscy trzej piastujący godność biskupów warmińskich oraz król Władysław IV (1635). W latach 1898 -1900 był tu organistą Feliks Nowowiejski, kompozytor "Roty" i "Legendy Bałtyku", a w latach 1979 - 1981 zarządzał stąd diecezją warmińską - biskup Józef Glemp, późniejszy prymas Polski. W czerwcu 1991 r. podczas swojego pobytu w Polsce papież Jan Paweł II zawitał do Olsztyna i w katedrze spotkał się z wiernymi i odprawił  mszę. Średniowieczne mury świątyni od 1965 r. sa miejscem wiecznego  spoczynku powojennych biskupów Warmii, których  pamięć utrwalają  poświęcone im epitafia.
 +
W katedrze pochowani są :Tomasz Wilczyński, Józef Drzazga i Jan Obłąk. Po II wojnie  bazylika była konkatedrą warmińską, a od 1992 r. archikatedrą. W 2004 r. papież Jan Paweł II podniósł świątynię do godności bazyliki mniejszej.
 +
 +
== Architektura <br>  ==
 +
 +
Kościół  jest budowlą wzniesiona  w stylu gotyckim, ceglaną na kamiennym podmurowaniu. Bryła świątyni składa się z korpusu, wieży, dwóch kaplic przywieżowych i kruchty bocznej.
 +
Katedra jest trójnawową, sześcioprzęsłową, bezchórową halą, bez wyodrębnionego prezbiterium. W nawie głównej korpus przykryty jest sklepieniem sieciowym w bocznych nawach kryształowym. Wsporniki sklepień zaprojektowano w formie polichromowanych, brodatych głów męskich, wykonanych z terakoty.  Wejście główne jest gotyckim portalem, zamykane drzwiami z 2001 r. Widnieją na nich sceny z pontyfikatu Jana Pawła II: wybór na papieża 1978, wizyta w Olsztynie 1991, ustanowienie arcybiskupstwa warmińskiego 1992, otwarcie Roku Świętego 2000. Po obu stronach portalu znajduje się epitafium Jana Pawła II oraz inskrypcja Basilica Minor 2004.Wieża bazyliki ma 8 kondygnacji oddzielonych w  dolnej partii fryzami ceramicznymi a wyżej tynkowanymi fryzami opaskowymi.
 +
 +
== Zabytki wnętrza <br>  ==
 +
W porównaniu z bogactwem swej architektury kościół ma znacznie skromniejsze wyposażenie wnętrza. Średniowieczne wyposażenie świątyni zostało zniszczone w okresie baroku. Potem przez stacjonujące w jej wnętrzu wojska rosyjskie i napoleońskie.
 +
Obecny neogotycki wystrój pochodzi z końca XIX wieku. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny wykonany w 1896 r. przez firmę Rottermund z Norymbergi. Trzy ołtarze boczne
 +
i emporę organową wykonano w Gietrzwałdzie. W nawie głównej na filarach  umieszczone zostały neogotyckie figury:  świętego Wojciecha, Antoniego Padewskiego, świętego Wincentego, Barbary i Walentego oraz Jana Chrzciciela. W belce tęczowej nawy głównej znajduje się ponadnaturalnej wielkości krucyfiks, wyrzeźbiony w 1680 r. przez Izaaka Rigę z Królewca. W świątyni znajduje się  ambona z 1913 r. z warsztatu Splietha z Elbląga, ozdobiona rzeźbionymi wizerunkami Chrystusa i czterech ewangelistów. Na emporze widoczne są odrestaurowane w latach 2006-2008 organy Siegfrieda Sauera z Hoexter. Witraże pochodzą z warsztatu Mieczysława i Karola Paczków z Krakowa, wykonane w latach 1974-76 według projektu Hanny Szczypińskiej z Piastowa. Najstarszym zabytkiem bazyliki jest późnogotycki tryptyk szafiasty z początków XVI w., znajdujący się w lewej nawie. W prawej nawie oglądać można tryptyk malowany na desce z 1553 r. , pochodzący z nie istniejącego już kościoła Świętego Krzyża, ze scena Ukrzyżowania w szafie środkowej. Zachowały się dwa cenne świeczniki wiszące: z głową jelenia(1598) i podwójna figurą Madonny z dzieciątkiem w mandorli (1609). WQ kaplicy chrzcielnej stoi chrzcielnica w formie kielicha z czarnego marmuru, pochodząca z początku XVIII wieku.W Bazylice znajdują się również tablice pamiątkowe ks. Teodora Benscha i Jana Hanowskiego oraz popiersie biskupa Maksymiliana Kallera.
 +
 +
 +
== Bibliografia <br>  ==
 +
  1.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych
 +
    Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992.
 +
  2.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły
 +
    warmińskiej, Olsztyn, 1996.
 +
  3.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
 +
  4.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod
 +
    red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
 +
  5.J.Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
 +
  6.K.Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn, 1978.
 +
  7.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_konkatedralna
 +
  8.http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Koscioly/
 +
  9.http://pieknanaszapolskacala.blogspot.com
 +
10. http://www.fotopolska.eu//
 +
11.http://www.zabytki.mazury.pl/
 +
 +
== Multimedia <br>  ==
 +
<youtube> GH7zFqLRakc </youtube>
 +
<youtube> oftOkoxNLrk </youtube>
 +
 +
 +
[[Category: Obiekty architektury| Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie ]]

Wersja z 10:09, 21 wrz 2012

L.Surowiec, Nawa główna
Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu

Źródło: http:// kolumber.pl/photos/show/
L.Surowiec, Fragment ściany frontowej olsztyńskiej katedry
Źródło: http:// warminsko-mazurskie.fotopolska.eu

Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie (1315 - 1380) - główna świątynia rezydującego w Olsztynie arcybiskupa warmińskiego, jedyna perła wśród obiektów sakralnych Olsztyna okresu średniowiecza, złotego gotyku na Warmii

Historia

Gotycki, halowy kościół farny średniowiecznego Olsztyna zbudowano prawdopodobnie w latach 1370 – 1380 na parceli przylegającej do północno-wschodniego narożnika murów obronnych miasta. Architekt budujący świątynię nie jest znany, w dokumentach nie ma tez wzmianki o historii jej budowy. W pierwszym okresie wzniesiono korpus nawowy i przyziemie wieży z kaplicami. W XVI w. założono sklepienia, w 1596 r. podwyższono wieżę do 7 kondygnacji (63 m), nakrywając ją dachem namiotowym z renesansową latarnią. W XVII w, na skutek zubożenia parafii, wnętrze kościoła i jego mury pozostawały zaniedbane. Dopiero w 1721 r. Piotr Olchowski z Reszla przebudował popadające w ruinę obie kaplice przywieżowe.

Kościół dotkliwie odczuł skutki kwaterowania w 1807r. wojsk napoleońskich. Francuzi zamknęli bowiem w świątyni półtora tysiąca jeńców rosyjskich, a ci, broniąc się przed ostrym mrozem, spalili tu wszystko, co mógł strawić ogień. Wówczas naruszona została konstrukcja kościoła. W 1819 r. runęło sklepienie nad emporą organową. Kościół od lat nieremontowany i grożący zawaleniem zamknięto w 1864 r.

Oddano go do użytku po generalnym remoncie przeprowadzonym w latach 1866 -1868, pod kierunkiem pruskiego ministra ochrony zabytków Ferdynanda von Quasta . Prace nad restauracją wnętrza i nadaniem mu neogotyckiego poloru trwały jeszcze kilkanaście lat. W 1896 z nieznanych przyczyn wybuchł w kościele kolejny pożar . Spłonął wtedy ołtarz główny. Podczas renowacji w XIX w., wymieniono latarnię wieży, wyburzono kruchtę przy prawej nawie bocznej oraz dodane zostały ośmioboczne kolumienki na skrajach fasady kościoła. W 1899 roku naprawiono dach, wymieniając pokrycie na nowe. Podczas II wojny światowej kościół został uratowany od zagłady przez ks. Jana Hanowskiego, który wymusił na dowództwie radzieckim niepalenie olsztyńskich kościołów. W ciągu wieków odwiedzali olsztyński kościół i modlili się w nim wybitni Polacy: Jan Dantyszek, Marcin Kromer i Ignacy Krasicki, wszyscy trzej piastujący godność biskupów warmińskich oraz król Władysław IV (1635). W latach 1898 -1900 był tu organistą Feliks Nowowiejski, kompozytor "Roty" i "Legendy Bałtyku", a w latach 1979 - 1981 zarządzał stąd diecezją warmińską - biskup Józef Glemp, późniejszy prymas Polski. W czerwcu 1991 r. podczas swojego pobytu w Polsce papież Jan Paweł II zawitał do Olsztyna i w katedrze spotkał się z wiernymi i odprawił mszę. Średniowieczne mury świątyni od 1965 r. sa miejscem wiecznego spoczynku powojennych biskupów Warmii, których pamięć utrwalają poświęcone im epitafia. W katedrze pochowani są :Tomasz Wilczyński, Józef Drzazga i Jan Obłąk. Po II wojnie bazylika była konkatedrą warmińską, a od 1992 r. archikatedrą. W 2004 r. papież Jan Paweł II podniósł świątynię do godności bazyliki mniejszej.

Architektura

Kościół jest budowlą wzniesiona w stylu gotyckim, ceglaną na kamiennym podmurowaniu. Bryła świątyni składa się z korpusu, wieży, dwóch kaplic przywieżowych i kruchty bocznej. Katedra jest trójnawową, sześcioprzęsłową, bezchórową halą, bez wyodrębnionego prezbiterium. W nawie głównej korpus przykryty jest sklepieniem sieciowym w bocznych nawach kryształowym. Wsporniki sklepień zaprojektowano w formie polichromowanych, brodatych głów męskich, wykonanych z terakoty. Wejście główne jest gotyckim portalem, zamykane drzwiami z 2001 r. Widnieją na nich sceny z pontyfikatu Jana Pawła II: wybór na papieża 1978, wizyta w Olsztynie 1991, ustanowienie arcybiskupstwa warmińskiego 1992, otwarcie Roku Świętego 2000. Po obu stronach portalu znajduje się epitafium Jana Pawła II oraz inskrypcja Basilica Minor 2004.Wieża bazyliki ma 8 kondygnacji oddzielonych w dolnej partii fryzami ceramicznymi a wyżej tynkowanymi fryzami opaskowymi.

Zabytki wnętrza

W porównaniu z bogactwem swej architektury kościół ma znacznie skromniejsze wyposażenie wnętrza. Średniowieczne wyposażenie świątyni zostało zniszczone w okresie baroku. Potem przez stacjonujące w jej wnętrzu wojska rosyjskie i napoleońskie.

Obecny neogotycki wystrój pochodzi z końca XIX wieku. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny wykonany w 1896 r. przez firmę Rottermund z Norymbergi. Trzy ołtarze boczne 

i emporę organową wykonano w Gietrzwałdzie. W nawie głównej na filarach umieszczone zostały neogotyckie figury: świętego Wojciecha, Antoniego Padewskiego, świętego Wincentego, Barbary i Walentego oraz Jana Chrzciciela. W belce tęczowej nawy głównej znajduje się ponadnaturalnej wielkości krucyfiks, wyrzeźbiony w 1680 r. przez Izaaka Rigę z Królewca. W świątyni znajduje się ambona z 1913 r. z warsztatu Splietha z Elbląga, ozdobiona rzeźbionymi wizerunkami Chrystusa i czterech ewangelistów. Na emporze widoczne są odrestaurowane w latach 2006-2008 organy Siegfrieda Sauera z Hoexter. Witraże pochodzą z warsztatu Mieczysława i Karola Paczków z Krakowa, wykonane w latach 1974-76 według projektu Hanny Szczypińskiej z Piastowa. Najstarszym zabytkiem bazyliki jest późnogotycki tryptyk szafiasty z początków XVI w., znajdujący się w lewej nawie. W prawej nawie oglądać można tryptyk malowany na desce z 1553 r. , pochodzący z nie istniejącego już kościoła Świętego Krzyża, ze scena Ukrzyżowania w szafie środkowej. Zachowały się dwa cenne świeczniki wiszące: z głową jelenia(1598) i podwójna figurą Madonny z dzieciątkiem w mandorli (1609). WQ kaplicy chrzcielnej stoi chrzcielnica w formie kielicha z czarnego marmuru, pochodząca z początku XVIII wieku.W Bazylice znajdują się również tablice pamiątkowe ks. Teodora Benscha i Jana Hanowskiego oraz popiersie biskupa Maksymiliana Kallera.


Bibliografia

 1.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych
    Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992.
 2.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły 
    warmińskiej, Olsztyn, 1996. 
 3.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002. 
 4.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod 
    red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999. 
 5.J.Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. 
 6.K.Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn, 1978. 
 7.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_konkatedralna
 8.http://www.atrakcje.olsztyn.pl/Koscioly/
 9.http://pieknanaszapolskacala.blogspot.com

10. http://www.fotopolska.eu// 11.http://www.zabytki.mazury.pl/

Multimedia