Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku – pierwsza świątynia zwana „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”
Spis treści
Historia
Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis - główny kościół diecezjalny.
Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329 - 1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt. Data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej.
Budowę katedry prowadzono od wschodu ku zachodowi. O jej przebiegu nic nie wiadomo. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków.
Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę (1683 – 1685), odbudowaną w latach 1961 - 1972 po zniszczeniach wojennych. W latach 1732 – 1735 biskup Krzysztof Szembek wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię wykonał malarz Jan Maciej Meyer, rodowity Warmiak. Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. malarz Justuj Bornowski z Elbląga wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni.
Katedra warmińska jest budowlą gotycką murowaną, budowaną z cegły, halową, trójnawową o długości około 97 m. i szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus). Wysokość od posadzki do zwornika sklepienia wynosi 16,5 m.
Bazylika jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników. Należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 10 września 1965 r. Specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września 1994 r. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii.
Ołtarze
[Image:Rombork_044.jpg|thumb|right|250px|Dwa z 23 ołtarzy katedry fromborskiej
Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki]]
[Image:Oltarz.jpg|thumb|right|250px|
Źródło:http://www.google.pl]]
Do dziś zachowały się 23 ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747 - 1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego. Elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego.
W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to dawny ołtarz główny wykonany w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika.
Kaplice
DO najpniejszych należą : Kaplica św. Jerzego z pocz. XVI w. zwana Kaplicą Polską, (powstała ok.1500 r., od 1639 do XIX w. z polecenia bpa M. Szyszkowskiego odprawiano w niejnabożeństwa dla ludności polskiej) oraz Kaplica Zbawiciela , zwana Kaplicą Szembeka, od nazwiska jej fundatora biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Budowę jej rozpoczęto w 1732, a w 1735 była konsekrowana. Wnętrze kaplicy malował Jan Maciej Meyer, a kutą bramę wykonał Jan Schwartz z Reszla.
Organy
Stare organy wywiezione zostały przez Szwedów w czasie wojny polsko - szwedzkiej. Kapituła warmińska 29 lutego 1683 zawarła umowę z organomistrzem Danielem Nitrowskim z Gdańska, na wykonanie nowych organów. Kontrakt został zrealizowany w 1684, a w 1685 zyskały one barokową dekorację malarską wykonaną przez Jerzego Pipera z Lidzbarka Warmińskiego.
Epitafia
Źródło:http://www.google.pl/
Do najcenniejszych należą: epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r. malowane temperą na desce w kształcie koła( tzw. tondo). Obraz przedstawia scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi, którym hołd składa kanonik Bartłomiej. Epitafium to, jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła. Epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa prezentowano na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze.
Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się też epitafium kanonika Mikołaja Kopernika, ufundowane w 1735 r. przez kapituł katedralną.
Multimedia
Bibliografia
1.Ołtarze we Fromborku. W: Tadeusz Chrzanowski: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii. Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978.
2.Frombork. W: Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Agencja Wydawnicza "Remix", 1991.
3.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992.
4.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn, 1996.
5.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
6.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978
9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna
