Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| Linia 4: | Linia 4: | ||
==Historia <br> == | ==Historia <br> == | ||
| − | Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis , | + | Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis ,czyli główny kościół diecezjalny. |
| − | czyli główny kościół diecezjalny. | + | |
| − | Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt. | + | Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt.Zaś data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej. |
| − | Zaś data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej. | + | |
O przebiegu budowie katedry nic nie wiadomo. Budowę prowadzono od wschodu ku zachodowi. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków. | O przebiegu budowie katedry nic nie wiadomo. Budowę prowadzono od wschodu ku zachodowi. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków. | ||
| − | Katedra ma swoich biskupów- fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry | + | Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę |
| + | (1683 – 1685), odbudowaną w latach 1961 - 1972 po zniszczeniach wojennych. W latach 1732 – 1735 biskup Krzysztof Szembek wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię wykonał malarz Jan Maciej Meyer, rodowity Warmiak. | ||
Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. | Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. | ||
| − | + | malarz Justuj Bornowski z Elbląga wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni. | |
| − | Katedra warmińska jest budowlą gotycką murowaną, z cegły, halową, trójnawową o długości około 97 m. szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus) | + | Katedra warmińska jest budowlą gotycką murowaną,budowaną z cegły, halową, trójnawową o długości około 97 m. i szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus).Wysokość od posadzki do zwornika sklepienia wynosi 16,5 m. |
| − | + | Bazylika jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników.Należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 10 września 1965 r. Specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września 1994 r.Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii. | |
==Ołtarze<br> == | ==Ołtarze<br> == | ||
| − | + | [Image:Rombork_044.jpg|thumb|right|250px|Dwa z 23 ołtarzy katedry fromborskiej<br>Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki]] | |
| − | + | [Image:Oltarz.jpg|thumb|right|250px|<br>Źródło:http://www.google.pl]] | |
| − | Do dziś zachowały się 23 ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego | + | Do dziś zachowały się 23 ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego. Elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego. |
| − | W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII dawny ołtarz główny wykonany w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika. | + | W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to dawny ołtarz główny wykonany w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika. |
==Kaplice<br> == | ==Kaplice<br> == | ||
| − | Kaplica św. Jerzego z pocz. XVI w. zwana Kaplicą Polską, powstała ok.1500 r., | + | DO najpniejszych należą :'' Kaplica św. Jerzego'' z pocz. XVI w. zwana ''Kaplicą Polską'', ( powstała ok.1500 r., od 1639 do XIX w. z polecenia bpa M. Szyszkowskiego odprawiano w niejnabożeństwa dla ludności polskiej) oraz ''Kaplica Zbawiciela'' , zwana ''Kaplicą Szembeka'', od nazwiska jej fundatora biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Budowę jej rozpoczęto w 1732, a w 1735 była konsekrowana. Wnętrze kaplicy malował Meyer, a kutą bramę wykonał Jan Schwartz z Reszla. |
| − | |||
| − | Kaplica Zbawiciela , zwana Kaplicą Szembeka, od nazwiska jej fundatora biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Budowę jej rozpoczęto w 1732, a w 1735 była konsekrowana. Wnętrze kaplicy malował Meyer, a kutą bramę wykonał Jan Schwartz z Reszla. | ||
==Organy<br> == | ==Organy<br> == | ||
| Linia 41: | Linia 40: | ||
[[Image:Boreschow.JPG|thumb|left|400px|Tondo - unikat średniowiecznego malarstwa na okrągłej desce, perełka wśród zabytków katedry fromborskiej<br>Źródło:http://www.google.pl/]] | [[Image:Boreschow.JPG|thumb|left|400px|Tondo - unikat średniowiecznego malarstwa na okrągłej desce, perełka wśród zabytków katedry fromborskiej<br>Źródło:http://www.google.pl/]] | ||
| − | Do najcenniejszych należą: | + | Do najcenniejszych należą: epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r.- mlowane temperą na desce w kształcie koła( tzw. tondo). |
| − | Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się epitafium kanonika Mikołaja Kopernika,ufundowane przez kapituł katedralną | + | Obraz przedstawia scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi, którym hołd składa kanonik Bartłomiej. Epitafium to, jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła. Epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa prezentowano na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze. |
| + | |||
| + | Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się też epitafium kanonika Mikołaja Kopernika,ufundowane w 1735 r.przez kapituł katedralną. | ||
==Bibliografia<br> == | ==Bibliografia<br> == | ||
| Linia 54: | Linia 55: | ||
7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. <br> | 7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. <br> | ||
8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978<br> | 8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978<br> | ||
| + | 9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna | ||
Wersja z 09:46, 19 cze 2012
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku – pierwsza świątynia zwana „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”
Spis treści
Historia
Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis ,czyli główny kościół diecezjalny.
Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt.Zaś data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej.
O przebiegu budowie katedry nic nie wiadomo. Budowę prowadzono od wschodu ku zachodowi. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków.
Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę (1683 – 1685), odbudowaną w latach 1961 - 1972 po zniszczeniach wojennych. W latach 1732 – 1735 biskup Krzysztof Szembek wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię wykonał malarz Jan Maciej Meyer, rodowity Warmiak.
Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. malarz Justuj Bornowski z Elbląga wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni.
Katedra warmińska jest budowlą gotycką murowaną,budowaną z cegły, halową, trójnawową o długości około 97 m. i szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus).Wysokość od posadzki do zwornika sklepienia wynosi 16,5 m.
Bazylika jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników.Należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 10 września 1965 r. Specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września 1994 r.Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii.
Ołtarze
[Image:Rombork_044.jpg|thumb|right|250px|Dwa z 23 ołtarzy katedry fromborskiej
Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki]]
[Image:Oltarz.jpg|thumb|right|250px|
Źródło:http://www.google.pl]]
Do dziś zachowały się 23 ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego. Elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego.
W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to dawny ołtarz główny wykonany w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika.
Kaplice
DO najpniejszych należą : Kaplica św. Jerzego z pocz. XVI w. zwana Kaplicą Polską, ( powstała ok.1500 r., od 1639 do XIX w. z polecenia bpa M. Szyszkowskiego odprawiano w niejnabożeństwa dla ludności polskiej) oraz Kaplica Zbawiciela , zwana Kaplicą Szembeka, od nazwiska jej fundatora biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Budowę jej rozpoczęto w 1732, a w 1735 była konsekrowana. Wnętrze kaplicy malował Meyer, a kutą bramę wykonał Jan Schwartz z Reszla.
Organy
Stare organy wywiezione zostały przez Szwedów w czasie wojny polsko-szwedzkiej. Kapituła warmińska 29 lutego 1683 zawarła umowę z organomistrzem Danielem Nitrowskim z Gdańska, na wykonanie nowych organów. Kontrakt został zrealizowany w 1684, a w 1685 zyskały one barokową dekorację malarską wykonaną przez Jerzego Pipera z Lidzbarka Warmińskiego.
Epitafia
Źródło:http://www.google.pl/
Do najcenniejszych należą: epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r.- mlowane temperą na desce w kształcie koła( tzw. tondo). Obraz przedstawia scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi, którym hołd składa kanonik Bartłomiej. Epitafium to, jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła. Epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa prezentowano na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze.
Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się też epitafium kanonika Mikołaja Kopernika,ufundowane w 1735 r.przez kapituł katedralną.
Bibliografia
1.Ołtarze we Fromborku. W: Tadeusz Chrzanowski: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii. Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978.
2.Frombork. W: Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Agencja Wydawnicza "Remix", 1991.
3.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992.
4.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn, 1996.
5.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
6.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978
9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna
