Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku

Archikatedra we Fromborku
Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki

Jeden z 23 ołtarzy katedry fromborskiej
Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki

‎

Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku – pierwsza świątynia zwana „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”

Historia

Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis , czyli główny kościół diecezjalny. Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt. Zaś data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej. O przebiegu budowie katedry nic nie wiadomo. Budowę prowadzono od wschodu ku zachodowi. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków.

Katedra ma swoich biskupów- fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę ( 1683 – 1685), odbudowaną w 1961- 1972, po zniszczeniach wojennych. W latach 1732 – 1735 biskup Krzysztof Szembek wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię zawdzięcza ona malarzowi Janowi Maciejowi Meyerowi, rodowitemu Warmiakowi.

Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. Malarz Justuj Bornowski z Elbląga wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni.

Katedra warmińska jest budowlą gotycką murowaną, z cegły, halową, trójnawową o długości około 97 m. szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus) i wysokości od posadzki do zwornika sklepienia 16,5 m. Jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników.

Zespół katedralny należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 10 września 1965 r. W 1994 r. specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września , Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii.

Ołtarze

Do dziś zachowały się 23 ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego, elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego.

W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII dawny ołtarz główny wykonany w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika.

Kaplice

Kaplica św. Jerzego z pocz. XVI w. zwana Kaplicą Polską, powstała ok.1500 r., w której od 1639 do XIX w. z polecenia bpa M. Szyszkowskiego odprawiano nabożeństwa dla ludności polskiej. Kaplica Zbawiciela , zwana Kaplicą Szembeka, od nazwiska jej fundatora biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Budowę jej rozpoczęto w 1732, a w 1735 była konsekrowana. Wnętrze kaplicy malował Meyer, a kutą bramę wykonał Jan Schwartz z Reszla.

Organy

Stare organy wywiezione zostały przez Szwedów w czasie wojny polsko-szwedzkiej. Kapituła warmińska 29 lutego 1683 zawarła umowę z organomistrzem Danielem Nitrowskim z Gdańska, na wykonanie nowych organów. Kontrakt został zrealizowany w 1684, a w 1685 zyskały one barokową dekorację malarską wykonaną przez Jerzego Pipera z Lidzbarka Warmińskiego.

Epitafia

Do najcenniejszych należą: malowane temperą na desce w kształcie koła ( tzw. tondo) epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r. , przedstawiające scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi z hołdem kanonika Bartłomieja. Epitafium to jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła. Epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa prezentowano na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze. Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się epitafium kanonika Mikołaja Kopernika, ufundowane przez kapituł katedralną w 1735 r.

Bibliografia

1.Ołtarze we Fromborku. W: Tadeusz Chrzanowski: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii. Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. 2.Frombork. W: Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Agencja Wydawnicza "Remix", 1991. 3.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992. 4.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn, 1996. 5.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002. 6.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999. 7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. 8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978