Jan Machulski

Fot: PAP
Źródło: http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/grafika/96371,12887,zmarl_jan_machulski.html

(1928-2008) - aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, wykładowca akademicki, pedagog, reżyser, producent filmowy

Spotkanie z aktorem w WBP w Olsztynie (czerwiec, 1999 r.)
Źródło: Kronika Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie, zbiór dokumentów życia społecznego WBP w Olsztynie; nr akc. 97/05/11

Biografia

Urodzony 3 lipca 1928 r. w Łodzi (woj. łódzkie). W młodości uprawiał sport (grał w trzecioligowym klubie piłkarskim Włókniarz Aleksandrów). W czasie wojny, jako 14-latek, pracował w łódzkich Zakładach Samochodowych Fiata. W 1947 r. ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum Koedukacyjne Pierwszego Stopnia w Aleksandrowie Łódzkim. Absolwent (1950) ówczesnego Państwowego Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki w Łodzi (obecnie III LO w Łodzi). Do szkoły aktorskiej trafił przypadkowo - miał zamiar studiować na politechnice, ale uniemożliwiły mu to ówczesne władze ze względu na dziadka, sanacyjnego policjanta. W 1954 r. ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Łodzi, a w 1971 r. – Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie (podczas studiów poznał swoją przyszłą żonę – Halinę). Od 1974 r. wykładał na wydziale aktorskim łódzkiej uczelni (wieloletni dziekan i prodziekan). W l. 1954-1982 był członkiem SPATiF-ZASP. Występował na scenach teatrów

• 1954-1955 – Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie
• 1955-1957 - Teatr Ziemi Opolskiej w Opolu
• 1957-1963 - Teatr Lubelski
• 1963-1966 - Teatr Nowy w Łodzi
• 1966-1970 - Teatr Polski oraz Teatr Narodowy w Warszawie
  

W 1970 r. założył wraz z żoną Teatr Ochoty w Warszawie. Stworzył też Teatr Studyjny, w którym swoje przedstawienia dyplomowe wystawiali studenci. Wymyślił funkcjonujący do dziś Festiwal Szkół Teatralnych w Łodzi - po to, aby absolwentom szkoły ułatwić zaistnienie - a w przyszłości znalezienie pracy.
Był ambasadorem Łodzi w staraniach o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury i pomysłodawcą marketingowej Alei Gwiazd na ul. Piotrkowskiej w tym mieście. 12.11.2008 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi.
Zmarł 20 listopada 2008 r. na zawał serca, w Szpitalu Bielańskim w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.
Zagrał ok. 120 ról teatralnych w kilkuset spektaklach teatralnych oraz w kilkudziesięciu filmach.(uznanych jak również amatorskich, offowych).

Filmografia

• filmy pełnometrażowe
  • 2009 - Orkiestra niewidzialnych instrumentów (reż. Cezary Albin)
  • 2009 - Ostatnia akcja (reż. Michał Rogalski)
  • 2007 - Nie ma takiego numeru (reż. Bartosz Brzeskot)
  • 2007 - Aleja gówniarzy (reż. Piotr Szczepański)
  • 2006 - Co słonko widziało (reż. Michał Rosa)
  • 2006 - Miłość w przejściu podziemnym (reż. Janusz Majewski)
  • 2005 - 1409. Afera na zamku Bartenstein (reż. Rafał Buks)
  • 2005 - Emilia (reż. Piotr Matwiejczyk)
  • 2005 - Bohater naszych czasów (reż. Ksawery Szczepanik)
  • 2005 – Olek (reż. Sławomir Kulikowski)
  • 2005 – Kolska (reż. Adam Porębowicz)
  • 2004 – Scooby-Doo 2: Potwory na gigancie (reż. Joe Ruby ; polski dubbing)
  • 2004 - Vinci (reż. Juliusz Machulski)
  • 2003 - Miss mokrego podkoszulka (reż. Witold Adamek)
  • 2002 - D.I.L. (reż. Konrad Niewolski)
  • 2002 - Superprodukcja (reż. Juliusz Machulski)
  • 1999 - Kiler-ów 2-óch (reż. Juliusz Machulski)
  • 1999 – Znaczki (reż. Miron Bilski)
  • 1998 - Cudze szczęście (reż. Mirosław Bork)
  • 1997 - Kiler (reż. Juliusz Machulski)
  • 1997 – Przystań (reż. Jan Hryniak)
  • 1996 - Komedia amerykańska (reż. Juliusz Machulski)
  • 1994 - Polska śmierć (reż. Waldemar Krzystek)
  • 1994 - Psy II (reż. Władysław Pasikowski)
  • 1993 - Jajo dinozaura (reż. Keti Dolidze)
  • 1992 - Psy (reż. Władysław Pasikowski)
  • 1992 - Szwadron (reż. Juliusz Machulski)
  • 1989 - Stan strachu (reż. Janusz Kijowski)
  • 1988 - Déja vu (reż. Juliusz Machulski)
  • 1988 - Pomiędzy wilki (reż. Juliusz Janicki)
  • 1988 - I skrzypce przestały grać (reż. Alexander Ramati)
  • 1987 - Kingsajz (reż. Juliusz Machulski)
  • 1987 - Sonata marymoncka (reż. Jerzy Ridan)
  • 1987 - Zabij mnie glino (reż. Jacek Bromski)
  • 1987 - Cudowne dziecko (reż. Waldemar Dziki)
  • 1986 - Życie wewnętrzne (reż. Marek Koterski)
  • 1984 - Vabank II, czyli riposta (reż. Juliusz Machulski)
  • 1982 - Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (reż. Janusz Majewski)
  • 1981 - Vabank (reż. Juliusz Machulski)
  • 1977 - Indeks. Życie i twórczość Józefa M. (reż. Janusz Kijowski)
  • 1977 - Odbicia światła (reż. Jaroslav Balik ; polski dubbing)
  • 1974 – Katastrofa (reż. Ryszard Ber)
  • 1974 - Izkustvenata patitza (reż. Yanush Vazov)
  • 1972 - Z tamtej strony tęczy (reż. Andrzej Jerzy Piotrowski)
  • 1970 - Album polski (reż. Jan Rybkowski)
  • 1970 - Pogoń za Adamem (reż. Jerzy Zarzycki)
  • 1969 - Prawdziwie magiczny sklep (reż. Mieczysław Waśkowski)
  • 1969 – Sąsiedzi (reż. Aleksander Ścibor-Rylski)
  • 1969 - Rzeczpospolita babska (reż. Hieronim Przybył)
  • 1969 - Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię (reż. Janusz Majewski ; dubbing)
  • 1968 – Lalka (reż. Wojciech Hass)
  • 1968 - Tabliczka marzenia (reż. Zbigniew Chmielewski)
  • 1968 – Gra (reż. Jerzy Kawalerowicz)
  • 1968 - Przekładaniec (Andrzej Wajda ; dubbing)
  • 1967 – Upiór (reż. Stanisław Lenartowicz)
  • 1966 - Poznańskie słowiki (reż. Hieronim Przybył)
  • 1966 - Sublokator (reż. Janusz Majewski)
  • 1965 - Pierwszy pawilon (reż. Janusz Majewski)
  • 1965 - Wyspa złoczyńców (reż. Stanisław Jędryka)
  • 1964 - Docent H. (reż. Janusz Majewski)
  • 1964 - Rachunek sumienia (reż. Julian Dziedzina)
  • 1964 - Rękopis znaleziony w Saragossie (reż. Wojciech Has)
  • 1964 - Awatar czyli zamiana dusz (reż. Janusz Majewski)
  • 1963 - Daleka jest droga (reż. Bohdan Poręba)
  • 1963 - Pamiętnik pani Hanki (reż. Stanisław Lenartowicz)
  • 1962 - I ty zostaniesz indianinem (reż. Konrad Nałęcki)
  • 1961 - Drugi człowiek (reż. Konrad Nałęcki)
  • 1961 - Dziś w nocy umrze miasto (Jan Rybkowski)
  • 1961 - Odwiedziny prezydenta (reż. Jan Batory)
  • 1960 - Historia współczesna (reż. Wanda Jakubowska)
  • 1960 - Kolorowe pończochy (reż. Janusz Nesfeter)
  • 1959 - Orzeł (reż. Leonard Buczkowski)
  • 1958 - Historia jednego myśliwca (reż. Hubert Drapella)
  • 1958 - Ostatni dzień lata (reż. Tadeusz Konwicki)
  • 1958 - Wolne miasto (reż. Stanisław Różewicz)
  • 1957 - Pętla (reż. Wojciech J. Has)
  • 1954 – Pokolenie (reż. Andrzej Wajda)
  • 1953 - Trzy opowieści (reż. Czesław Petelski)
• seriale
  • 2009 – Doręczyciel (reż. Maciej Wojtyszko)
  • 2007-2008 - Twarzą w twarz (reż. Patryk Vega)
  • 2007 - Generał polskich nadziei (reż. Hanna Kramarczuk)
  • 2006 - Ale się kręci (reż. Maciej Wojtyszko)
  • 2004-2006 - Bulionerzy (reż. Andrzej Kostenko ; gościnnie)
  • 2004-2006 - Pensjonat pod Różą (reż. Mirosław Bork, Maciej Wojtyszko, Stanisław Kuźnik ; gościnnie)
  • 2000-2001 – Miasteczko (reż. Maciej Wojtyszko)
  • 1999 - Na dobre i na złe (gościnnie)
  • 1999-2004 - Rodzina zastępcza (reż. Wojciech Nowak)
  • 1998 - Ekstradycja 3 (reż. Wojciech Wójcik)
  • 1998-2003 - Miodowe lata (Wojciech Adamczyk, Maciej Wojtyszko ; gościnnie)
  • 1998 - Matki, żony i kochanki II (reż. Juliusz Machulski, Ryszard Zatorski  ; gościnnie)
  • 1996 - Ekstradycja” 2 (reż. Wojciech Wójcik ; gościnnie)
  • 1995-1996 - Matki, żony i kochanki (reż. Juliusz Machulski, Ryszard Zatorski)
  • 1994-1995 - Fitness Club (reż. Paweł Karpiński ; gościnnie)
  • 1991-1993 - Kuchnia polska (reż. Jacek Bromski ; gościnnie)
  • 1981 - Białe tango (reż. Janusz Kidawa)
  • 1980 - Królowa Bona (reż. Janusz Majewski)
  • 1979 - Sekret Enigmy (reż. Roman Wionczek)
  • 1976 - Daleko od szosy (reż. Zbigniew Chmielewski)
  • 1976-1987 - 07 zgłoś się (gościnnie)
  • 1976 - Polskie drogi (reż. Janusz Morgenstern ; gościnnie)
  • 1975 - Dyrektorzy (reż. Zbigniew Chmielewski ; gościnnie)
  • 1971 - Podróż za jeden uśmiech (reż. Stanisław Jędryka)
• reżyseria
  • 2006 – Wielki Bobby (również produkcja)
  • 1975 – Bolesław Prus. Młodość

Nagrody i odznaczenia

• 1977 – Złoty Krzyż Zasługi
• 1980 – Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy
• 1988 – Nagroda „Buława hetmańska” dla spektaklu „Balladyna” w Teatrze Ochoty (podczas XIII ZLT w Zamościu)
• 1994 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
• 1996 – Medal „IV Wieki Stołeczności Warszawy” (jako dowód uznania za organizację Teatru Ochoty)
• 1998 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Nagroda „Offskar” (Polska Nagroda Kina Niezależnego) – za całokształt twórczości i wspieranie kina offowego
• 2000 – tytuł Honorowego Obywatela Zamościa
• 2003 – Nagroda „Złota Żaba” na 11. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych „Camerimage” w Łodzi
• 2008 – Tytuł Honorowego Obywatela miasta Łodzi
• 2008 – Medal Pro Memoria
• 2008 – Zasłużony Kulturze Gloria Artis
• 2008 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)

Prócz tego jest laureatem Złotego Krzyża Zasługi, Złotej Odznaki „Zasłużonego dla miasta Lublina”, Honorowej Odznaki miasta Łodzi oraz Złotej Odznaki Honorowej „Za zasługi dla miasta Warszawy”.

Publikacje

• Krzywa płaska (dramat)
• Lęk (dramat)
• Chłopak z Hollyłódź (autobiografia)

Recepcja

Za jego najsłynniejszą kreację filmową gro Polaków uważa rolę kasiarza Kwinto w „Vabanku” Juliusza Machulskiego (wiekopomny cytat w scenie otwierania sejfu w podziemiach banku Kramera i sucha odpowiedź na pytanie: „Szefie, jak pan to zrobił?!” – „Trzeba było uważać”).

Bibliografia

1. Jan Machulski nie żyje : swoją karierę aktorską zaczynał w Olsztynie // „Gazeta Olsztyńska”. - 2008, nr 272, s. 8.
2. Fałtynowicz, Katarzyna: Jan Machulski debiutował w Olsztynie / Katrzyna Fałtynowicz // „Gazeta Olsztyńska”. - 2008, nr 278, s. 16.