Kościół pw. Krzyża Świętego i św. Wawrzyńca w Krekolach
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w połowie XIV wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na terenie wsi Krekole (niem. Krekollen). Wieś położona jest w powiecie lidzbarskim, w gminie Kiwity. Jest siedzibą parafii św. Krzyża w Krekolach
Historia
Budowę kościoła przeprowadzono najprawdopodobniej w latach od 1336-1346. Jego konsekracji dokonał biskup Franciszek Kuhschmaz w 1424 lub 1425 roku. Budowla została częściowo zniszczona, a następnie odbudowana i konsekrowana w 1582 roku przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera. W XVIII wieku w świątyni przeprowadzono szereg prac remontowych i budowlanych: w 1713 roku położono nowy dach, w 1719 roku pomalowano wnętrza, a w 1728 roku dobudowano wieżę, Ponadto z tego okresu pochodzi większość obecnego wyposażenia kościoła. W 1938 roku dobudowana została nowa zakrystia.
Opis
Jest to typowy kościół warmiński: murowany z cegły, salowy, z przybudówkami – od północy znajduje się zakrystia, a od południa krucha. Przy wieży, ulokowanej po stronie zachodniej, mieści się kaplica chrzcielna. Narożniki korpusu nawowego opięte zostały szkarpami, które w zwieńczeniach przechodzą w sterczyny. Dobrze zachowany jest szczyt wschodni ze schyłku XIV wieku. Cechuje go typowy układ schodkowy, z ozdobnymi blendami i sterczynami, a także fryz opaskowy i ażurowe szczyciki. Poniżej znajduje się okno blendowe z barokowym krucyfiksem. Szczycik blendowo-sterczynowy występuje też nad kruchtą. W zwieńczeniu szczytu znajduje się chorągiewka z datą 1723. Wieża ma charakter całkowicie gotycki: jest murowana z cegły, podzielona fryzami na trzy kondygnacje i ozdobiona blendami o łukach odcinkowych. Zwieńczono ją chorągiewką z datą 1725 i herbem Potockich – Pilawa, co wskazuje, iż świątynia była odnawiana staraniem biskupa Teodora Potockiego. Wnętrze nawy nakryto pozornym sklepieniem kolebkowym, na którym rozpięte zostały na płótnie malowane obrazy ze scenami życia św. Wawrzyńca (datowane na około 1719 rok). Ościeża okien ozdobiono natomiast barokowymi polichromiami ukazującymi Maryję, Jezusa i świętych. W kruchcie i pod wieżą zastosowano sklepienia krzyżowe.
Wyposażenie
Ołtarz główny wykonany został w latach 1720-1730. Umieszczono w nim rzeźby: czterech Ewangelistów, św. Barbary, św. Katarzyny i Michała Archanioła, a także obrazy: Chrystusa na Krzyżu i Marii Magdaleny oraz św. Wawrzyńca. Ołtarze boczne są późnobarokowe. Jeden, ufundowany przed 1740 rokiem przez biskupa warmińskiego Krzysztofa Andrzeja Szembeka, zawiera obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem i śmierć św. Józefa. Chór muzyczny i znajdujący się na nim prospekt organowy wykonano w pierwszej połowie XVIII wieku. Z tego czasu pochodzi też chrzcielnica z rzeźbą Chrystusa. Ambona jest późnobarokowa i powstała w 1728 roku. W kościele są także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:
- kielich z 1736 roku oraz podobnie datowany pacyfikał, wykonane przez złotnika elbląskiego Christofa Hermanna,
- monstrancja rokokowa,
- kielich barokowy,
- taca srebrna z 1690 roku.
Zobacz też
- Parafia św. Krzyża w Krekolach
- Franciszek Kuhschmaz
- Marcin Kromer
- Teodor Potocki
- Krzysztof Andrzej Szembek
- Christof Hermann
Bibliografia
- Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 73-75.
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 202-203.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 56-57.
- Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 115.
