Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie

XVIII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie.

Historia

Relikwiarz w kształcie krzyża, czyli pacyfikał powstał w Olsztynie w latach 20-tych XVIII wieku (w 1720, 1722 lub 1729 roku). Jego autorem jest mistrz złotniczy Johannes Christof Geese, działający w latach 1715-1761. Dzieło zawiera relikwie św. Celestyna męczennika. Wewnątrz puszki zachowała się karteczka z podpisem „Caelestinus”. Pacyfikał zaliczany jest do sztuki baroku, jednak kształt ramion tego krzyża nawiązuje jeszcze do form gotyckich, charakterystycznych dla Warmii.

Opis

Krzyż wykonany został z kutego srebra, przy zastosowaniu technik złotniczych: puklowania, repusowania, grawerowania oraz odlewania. Obiekt jest częściowo złocony. Jego wysokość to 35,7 cm. Owalna stopa ma wymiary 16,4 x 12,1 cm, szerokość ramion - 21,8 cm. Krzyż waży 540 gram. Zachowane pod stopą znaki złotnicze wskazują na cechę miejską Olsztyna oraz pruską cechę podatkową z lat 1809-1812 (orzeł). Ponadto na krzyżu widnieje sygnatura: Wigt 60 Sch: Ao. 1729 [lub 1720], a także znak złotnika IG – Jan Geese. Na odwrocie puszki relikwiarzowej (na skrzyżowaniu ramion) umieszczono wygrawerowane litery IHS oraz serce.

Charakterystyka

Dzieło ma kształt krzyża równoramiennego z szerokimi wiązkami promieni o wymiarach 36 x 32 cm. Jego podstawą jest owalna stopa z lekko wypukłym cokołem, której zdobieniem jest motyw z załamywanej wstęgi oraz zwisających kwiatów dzwonka (tzw. kampanula). Płaski, mocno wzniesiony płaszcz w dolnej części jest grawerowany. Nad nim, na krótkim trzonie umieszczono niewielki, sześcioboczny nodus, czyli dekoracyjne zgrubienie w kształcie wazonu. Charakterystyczny typ ramion cechuje łukowaty i rozszerzający się kształt. Ich płaszczyzny od przodu dekorują tzw. regencyjne zdobienia z elementami kwiatowymi, natomiast w zakończeniach widnieją niewielkie szyszki. Na odwrocie ramiona pokrywają lambrekiny z motywem ostów.

Zobacz też

• Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie
• Johannes Christof Geese
• Monstrancja z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie

Bibliografia

1. Gradowski, Michał: Złotnicy na ziemiach północnej Polski / Michał Gradowski, Agnieszka Kasprzak-Miler. - Warszawa : Ośrodek Dokumentacji Zabytków : DiG, 2002. - S. 173.
2. Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. - S. 260-261.
3. Piskorska Józefa, Zabytki ruchome w kościołach i kaplicach dekanatów Olsztyn Południe i Północ według stanu z 1975 roku / Józefa Piskorska // „Studia Warmińskie”. - T. 14 (1977), s. 561.
4. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. - S. 22.