Jan Dopatka

Źródło: Olsztyn 1945-2005. Kultura i nauka, Olsztyn 2006, s. 334.

(1894-1976) - poeta mazurski tworzący w języku niemieckim i polskim, działacz mazurski

Biografia

Urodził się 21 listopada 1893 r. w Zielonym Gruncie koło Szczytna w rodzinie Gustawa i Eufrozyny Zysk-Kantorzewskiej. Szkołę ludową ukończył w Essen, dokąd jego rodzice wyemigrowali jeszcze w końcu XIX wieku. Tam pracował, najpierw w zakładzie malarskim, potem w kopalni węgla. Uczęszczał równocześnie do szkoły górniczej. W 1914 r. został wcielony do armii niemieckiej i wysłany na front wschodni. Dwa lata spędził w niewoli rosyjskiej. W 1918 r. znów podjął pracę w kopalni, a w 1924 r. otrzymał dyplom sztygara. Dwa lata później uległ wypadkowi przy pracy. Odtąd stał się inwalidą. W 1936 r. powrócił na Mazury, zamieszkał w Klonie koło Szczytna. Z powodu podejmowanej działalności był prześladowany przez Niemców i ostatecznie musiał przenieść się do Szczytna. 8 stycznia 1939 r. otrzymał nakaz opuszczenia Prus Wschodnich. Osiedlił się znów w Essen. Tam został aresztowany i przez dziesięć miesięcy był więziony przez hitlerowców. Na Mazury powrócił w połowie 1948 r. Osiedlił się w Świętajnie, później w sąsiedniej wsi, Kolonii. W 1965 r. wyjechał do RFN. Osiedlił się w Botropp. Zmarł 7 października 1976 r.

Działalność

W czasie pobytu na terenie Niemiec brał udział w działalności Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, a od l lipca 1934 r. także Związku Polaków w Niemczech. Po przyjeździe na Mazury w 1936 r. zajmował się m.in. kolportowaniem polskich gazet i książek, starał się również o otwarcie polskiej szkoły w Klonie. Był prezesem okręgu Mazury IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Brał udział w sejmiku IV Dzielnicy zorganizowanym w Olsztynie. W 1956 r. został przyjęty do Związku Literatów Polskich.

Twórczość

Wiersze pisał w języku niemieckim. Jego poezję tłumaczyli na język polski. M. J. Kononowicz, E. Matuszewski, oraz A. Niedworok. Siedemnaście z nich zostało zamieszczonych w zbiorze U skraju lasu. Po 1945 r. pisał także po polsku. Swoje utwory publikował w miesięczniku „Warmia i Mazury”, w „Orce” i „Słowie na Warmii i Mazurach”. W dziesiątą rocznicę śmierci poety, w 1986 r. nakładem rodziny wydrukowano w oddzielnej edycji 47 wierszy w tomie zatytułowanym Mir ist also ob ich keine Wotutung brauchte. Gedichte, 1914-1976 (Czuję się tak jakbym nie miał domu. Wiersze 1914-1976).

Nagrody

• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1964)

Ciekawostki

W 2007 r. powstała praca doktorska Alicji Kołakowskiej na temat Życie i twórczość Jana Dopatki (1893-1976) pod kierunkiem Zbigniewa Chojnowskiego (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie).

Bibliografia

1. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. - S. 21.
2. Olsztyn literacki. Przewodnik po wystawie zorganizowanej z okazji jubileuszy 25-lecia olsztyńskiego oddziału Związku Literatów Polskich i 80-lecia urodzin dr. Władysława Gębika / tekst Halina Keferstein. – Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 1980. - S. [27].
3. Rojek, Józef Jacek : Literaci & literatura Warmii i Mazur. Przewodnik eseistyczny. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. - S. 16-20.