Kościół pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w XV wieku. Obecnie ruiny.
Lokalizacja
Kościół został wybudowany w centrum wsi Osetnik (niem. Wusen). Wieś położona jest w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta.
Historia
Katolicki kościół w Osetniku został wzniesiony w XV wieku, choć informacje o istnieniu parafii pochodzą już z XIV wieku. Pewne są natomiast wzmianki o plebanie działającym przed 1480 rokiem. W 1582 roku miała miejsce ponowna konsekracja świątyni. Kościół kilkakrotnie ulegał zniszczeniom i poddawany był licznym rekonstrukcjom. W 1688 roku został spalony. Odbudowano go w latach 1698-1700, decydując się na dostawienie wieży nawiązującej stylem do lokalnych wież gotyckich. Budowlę gruntownie przebudowano w 1729 roku. Podobnie podczas remontu z około 1880 roku został znacznie zniekształcony. Największym zniszczeniom uległ jednak w 1945 roku. Przez kolejne lata pozostawał bez zabezpieczenia i opieki, w wyniku czego popadł ruinę. Do dziś zachowały się fragmenty trzech ścian obwodowych świątyni, z elementami okien ostrołukowych z II połowy XIX wieku oraz krucyfiksem. W otoczeniu kościoła istnieje dawny cmentarz.
Opis
Kościół reprezentował styl mieszany: barokowy i gotycki, co wynikało z jego historii. Była to budowla orientowana, murowana z cegły, a w partiach średniowiecznych z kamienia polnego i cegły o układzie gotyckim, z czasem otynkowana. Świątynia miała układ salowy, czteroosiowy, na planie wydłużonego prostokąta. Od zachodu istniała kwadratowa wieża (zburzona prawie do podstaw), od północy – zakrystia, od południa kruchta. We wnętrzu kościoła zachowały się w dolnych partiach ścian bocznych ślady zamurowanych w 1729 roku ostrołukowych blend bliźnich wspartych na konsolkach. Podczas gruntownej przebudowy kościoła na początku XVIII wieku założone zostało we wnętrzu pozorne sklepienie, polichromowane w 1750 roku przez Jana Lossaua z Braniewa (prace ukończone prawdopodobnie w 1751 roku). Na wschodniej elewacji istnieją ślady barokowego fryzu i trójkątnego szczytu z 1729 roku. Przy kruchcie umieszczona była czasza granitowej kropielnicy z czasów średniowiecza.
Wyposażenie
Na wystrój wnętrza o cechach barokowych składały się m.in.:
- ołtarz główny przypisywany rzeźbiarzowi Janowi Chrystianowi Schmidtowi
- dwa ołtarze boczne z 1759 roku z figurami św. Marii Magdaleny, św. Jana Ewangelisty, św. Antoniego, św. Franciszka i św. Izydora
- Późnobarokowe polichromie namalowane przez Jana Lossaua. W iluzjonistycznym obramowaniu architektoniczym tzw. kwadraturze zostały umieszczone trzy sceny. Od zachodu przy prospekcie organowym znajdował się parton kościoła św. Jakub Starszy przedstawiony jako tzw. Jeździec Opatrzności wspomagający chrześcijan w walce, przybywający w ostatniej chwili na ratunek. W połowie kościoła było przedstawienie Trójcy Świętej otoczone postaciami apostołów i ewangelistów umieszczonych w fikcyjnej architekturze. Nad ołtarzem głównym znajdowało się przedstawienia Archanioła Michała strącającego diabły do piekła. Kwadratura zastosowana przez malarza była uproszczoną wersją największego dzieła jezuickiego mistrza kwadratury Andrea Pozzo -Apoteozy św. Ignacego w kościele pod tym samym wezwaniem w Rzymie.
W kościele w Chwalęcinie znajdują się figury ocalone ze zniszczonego kościoła. Są to postacie Ojców Kościoła które znajdowały się w ambonie oraz święci z ołtarzy - obecnie w przestrzeni między ołtarzami oraz trzy figury na prospekcie organowym.
W 2005 roku do Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie trafiły XVIII-wieczne figurki św. Ambrożego i św. Augustyna, autorstwa Jana Frei, z kościoła w Osetniku. Do dziś zachowały się także XVIII-wieczne dzwony.
Zobacz też
- Jan (Johannes) Lossau
- Ołtarz główny z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
- Dzwony z kościoła pw. św. Jakuba Starszego w Osetniku
- Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
- Jan Chrystian Schmidt
Ciekawostka
- Pomimo, iż kościół w Osetniku jest obecnie w znacznym stopniu zrujnowany, nadal odbywają się w nim nabożeństwa odprawiane przez duchownego z kościoła w Bażynach. Miejsce ołtarza wyznacza znajdujący się na jednej ze ścian zachowany krucyfiks.
Bibliografia
- Chrzanowski, Witold: Ziemia bogata w cenne zabytki / Witold Chrzanowski // „Dziennik Elbląski”. - 23 V 2008, nr 119, dod. „IKAT - Gazeta Braniewska”, nr 21, s. 9.
- Fryta, Karol: Ołówkiem spisane : kolejne eksponaty w Muzeum Warmii i Mazur / Karol Fryta // „Gazeta Olsztyńska”. - 2005, nr 123, dod. „Olsztyn Dzień po Dniu”, nr 527, s. 4.
- Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orenta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 164-165.
- Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu. Dokumentacja historycznej prowincji Prusy Wschodnie / IS PAN w Warszawie, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Muzeum Warmii i Mazur, Arch-Info Wrocław, Bildarchiv Foto Marburg. Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. - Warszawa : IS PAN.
[{Category:Orneta (gmina miejsko-wiejska)]]
