Edward Turowski

Źródło: Z archiwum WBP w Olsztynie

Szkoła w Nowej Kaletce, w której uczył Edward Turowski.
Źródło: Z archiwum WBP w Olsztynie

(1904-1972) - nauczyciel, działacz oświatowy, animator kultury na Warmii

Biografia

Urodził się 21 października 1904 r. w Tomaszkowie koło Olsztyna. Ukończył alezjański gimnazjum w Daszowie koło Stryja, a następnie w 1927 r. Seminarium Nauczycielskie w Działdowie. Praktykę pedagogiczną odbył w Hartowcu koło Działdowa. Egzamin kwalifikacyjny zdał w 1932 r. W latach 1928-1935 przebywał na Warmii, a następnie wyjechał na Śląsk i do Bremy. W 1939 r. został aresztowany i osadzony na rok w obozie koncentracyjnym Sachsenchausen-Oranienburg. Po wojnie powrócił na Warmię, do Tomaszkowa, gdzie osiadł na stałe. Tutaj pracował aż do przejścia na emeryturę w 1966 r. Zmarł 2 kwietnia 1972 r. w Olsztynie.

Działalność

Po ukończeniu seminarium przez rok pracował w powiecie lubawskim. Następnie brał udział w otwieraniu polskich szkół na Warmii. W 1929 r. rozpoczął nauczanie w jednej z nich – w Nowej Kaletce. W latach 1932-1933 pracował w Katolickiej Szkole Polskiej w Giławach. Angażował się w pracę kulturalno-oświatową – nawiązał kontakty z rodzicami uczniów, urządzał pogadanki i spotkania okolicznościowe, zapraszał działaczy polskich, dyrygował miejscowym chórem, angażował się w tworzenie drużyn harcerskich, które później weszły w skład Hufca Wschodniopruskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech. Jego praca wpływała na odradzanie się polskiego życia kulturalnego i towarzyskiego. Edward Turowski był też kierownikiem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię i pracował w ruchu polskim na Śląsku i w Niemczech. Od 1946 r. przez 20 lat był kierownikiem szkoły w Tomaszkowie, gdzie prowadził wszechstronną działalność oświatową, a także repolonizacyjną i społeczną m.in. jako prezes ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego, członek Prezydium Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich w Olsztynie, radny Powiatowej i Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, prezes Powiatowego i Miejskiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W latach 1952-1956 był posłem na Sejm PRL.

Odznaczenia

Posiadał liczne odznaczenia, m.in.:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złotą Odznakę „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”

Ciekawostki

• Urodził się i wychował w rodzinie cieśli. Syn Józefa i Karoliny (z domu Dublaszewska). W 1935 r. władze niemieckie pozbawiły go praw nauczania i wydaliły z Prus Wschodnich (1936 r.). Od 1939 do 1940 r. był więziony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen-Oranienburg. Po powrocie, w 1940 r., jako obywatel niemiecki, został wcielony do Wehrmachtu. Był inicjatorem akcji umieszczania tablic pamiątkowych na budynkach szkół polskich na Warmii przed 1939 r. - takie tablice umieszczono m.in. na budynkach Katolickiej Szkoły Polskiej w Lesznie i Katolickiej Szkoły Polskiej w Jarotach.
• Bratem Edwarda był Paweł Turowski (1892-1978) – urodzony w Tomaszkowie kronikarz dziejów wsi, autor opracowania Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę polską jednej wsi warmińskiej, po 1945 roku kierował miejscową szkołą, pełniąc jednocześnie funkcję sołtysa.

Bibliografia

1. Edward Turowski (21.10.1904 - 2.04.1972), materiał zamieszczony na stronie internetowej Muzeum Warmii i Mazur
2. Oracki, Tadeusz: Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945-1970 / Tadeusz Oracki. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1975. - S. 181.