Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika we Franknowie
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w połowie XVIII wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na wzniesieniu w centrum wsi Franknowo (niem. Frankenau). Wieś położona jest 5 km na północ od Jezioran, w powiecie olsztyńskim.
Historia
Pierwsza świątynia w tej miejscowości została uposażona w akcie lokacyjnym wsi z 3 grudnia 1346 roku. Budowla ta kilkakrotnie ulegała zniszczeniu, m.in. w czasie wojny trzynastoletniej oraz w latach 1520-1525. Zrujnowaną wieś odbudowano z polecenia kardynała Stanisława Hozjusza, dokonując ponownej jej lokacji w dniu 20 marca 1566 roku. Rozpoczęto też wówczas budowę nowego kościoła, który konsekrował biskup Marcin Kromer 27 września 1581 roku na cześć św. Stanisława i św. Katarzyny. Kolejna budowla powstała w latach 1746-1751 z fundacji biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Biskup konsekrował ją 5 września 1751 roku. W 1843 roku zawaliły się sklepienia budowli. Podczas naprawy mury obniżono o 4 m i założono drewniany strop (1845 rok).
Opis
Jest to kościół orientowany, murowany z cegły, z otynkowanymi wnękami i obramieniami okien oraz szczytem zachodnim. Wzniesiono go w stylu barokowym, na planie prostokąta, zamkniętego od wschodu wielobocznie (od wewnątrz półkoliście). Ściany korpusu pionowo podzielone zostały pilastrami, podziały poziome tworzy niski cokół i gzyms wieńczący. Elewacja zachodnia podzielona została przez pilastry i wnęki – w środkowej umieszczono barokowy krucyfiks. Z tej samej strony, nad wejściem do kruchty, znajduje się kamienna tablica z napisem o budowie kościoła przez biskupa Grabowskiego i z herbem fundatora. Wnętrze przykryte zostało pozornym (drewnianym) sklepieniem kolebkowym. Absyda oddzielona została od nawy ścianą u góry otwartą trzema arkadami i podzielona na dwie kondygnacje: dolną zajmuje zakrystia, górną empora przykryta stropem płaskim. Chór muzyczny wsparto na trzech arkadach. Kościół otacza niewysoki barokowy mur ceglany z bramą paradną i trzem bramkami, a także kwadratową dzwonnicą od wschodu (z przełomu XVIII i XIX wieku).
Wyposażenie
Wystrój i wyposażenie wnętrza są późnobarokowe. Ołtarz główny pochodzi z fundacji biskupa Grabowskiego. Umieszczono w nim herb fundatora (na cokołach); obraz przedstawiający patrona kościoła, św. Stanisława Biskupa, namalowany przez Józefa Korzeniewskiego oraz obraz św. Sebastiana. W rokokowych ołtarzach bocznych znajdują się: obrazy: Ukrzyżowania (w lewym) oraz mistycznych zaślubin św. Katarzyny (w prawym). Ambona pochodzi z końca XVIII wieku, podobnie jak cztery posągi: Wiary, Nadziei, Miłości i Męstwa. W kościele znajdują się ponadto: dwa krzyże ołtarzowe w stylu późnego baroku i jeden o cechach ludowych, trzy kamienne kropielnice w stylu barokowym, tablica z 1752 roku upamiętniająca poświęcenie ołtarzy przez biskupa Grabowskiego. Z XIX wieku pochodzi empora i balustrada chóru muzycznego oraz dwa obrazy: Niepokalana i Salvator Mundi. W kościele znajdują się także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym:
- dwa kielichy z XVIII wieku, jeden z nich przypisywany jest Janowi Bartolomowiczowi z Lidzbarka Warmińskiego,
- barokowy pacyfikał.
Ciekawostki
- W urnie przy ołtarzu głównym znajdowało się niegdyś serce fundatora kościoła, biskupa Grabowskiego. Po drugiej wojnie światowej urna niestety zaginęła.
Zobacz też
Bibliografia
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 176-177.
- Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 23-26.
- Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 14-15.
- Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 72-73.
Linki
- Kościoły Warmii - Gmina Jeziorny, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.domwarminski.pl [dostęp 26.11.2013 r.]
