Jan Bułhak
(1876-1950) – filozof, teoretyk fotografii, artysta fotografik. Określany bywa mianem „ojca polskiej fotografii”
Biografia
Jan Brunon Bułhak urodził się 6 października 1876 r. w Ostaszynie k. Nowogródka w rodzinie Antoniego Stanisława Bułhaka h. Syrokomla i Józefy Haciskiej h. Roch. Studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz uczył się fotografii w Dreźnie (1912-1914). Zamieszkał w Wilnie, gdzie zajął się zawodowo fotografią. W latach 1919-1939 wykładał i był kierownikiem Zakładu Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Po II wojnie światowej zamieszkał w Warszawie. Nieustannie podejmował wędrówki po Polsce w celu sporządzania dokumentacji fotograficznej. Wielokrotnie przebywał na Mazurach. Zatrzymywał się wówczas w Giżycku, u swego wileńskiego przyjaciela - prof. Bronisława Zapaśnika. Stąd wyruszał na fotograficzne wyprawy. Zmarł 4 lutego 1950 r. w Giżycku.
Działalność
W latach 1912-19 zajmował się dokumentacją architektury Wilna, a następnie innych miast Polski (Warszawa, Kraków, Grodno, Zamość, Lublin, Kazimierz), czego plonem było 158 albumów pn. "Polska w obrazach fotograficznych Jana Bułhaka". W latach 1919-39 zajął się pracą pedagogiczną na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie. W latach 20. XX wieku był organizatorem życia fotograficznego w Polsce, w tym współzałożycielem i prezesem Fotoklubu Wileńskiego (1928) i Fotoklubu Polskiego, a po II Wojnie Światowej - Związku Polskich Artystów Fotografów (1947), który od 1952 nosi nazwę Związku Polskich Artystów Fotografów (legitymacja członkowska związku nr 1). Po II wojnie światowej dokumentował zniszczenia wielu miast Wilna, Warszawy oraz stan innych polskich miast. Fotografował tzw. ziemie odzyskane: Wrocław, Olsztyn, Węgorzewo, Srokowo, Ryn, Orzysz, Giżycko. Zrealizował zbiór „Polska w fotogramach Jana Bułhaka i Syna”.
Twórczość
Fotografować zaczął w 1905 r. Zadebiutował w 1908 r., w 1910 r. jego fotografie publikowało berlińskie pismo „Photographische Mitteilungen”, a rok później został nagrodzony na międzynarodowych konkursach fotograficznych w Brukseli i Antwerpii. Najwcześniejsze zdjęcia Bułhaka to nastrojowe krajobrazy z okolic Mińska i Nowogródka, romantyczne studia postaci kobiet w pejzażu, widoki dworów rodziny i przyjaciół. Jan Bułhak był także portrecistą oraz fotoreporterem (m.in. otwarcie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w 1919, odkrycie grobów królewskich w krypcie katedry wileńskiej 21 września 1931) . Wiele z tych zdjęć znalazło się w prasie ilustrowanej, w przewodnikach, książkach i na pocztówkach. Był przedstawicielem piktorializmu. Znany jest z wielu wspaniałych fotogramów. Twórca estetyki bułhakowskiej. W fotografiach Bułhaka widoczne są wpływy grafiki i malarstwa, szczególnie jego przyjaciela Ferdynanda Ruszczyca. Autor artykułów i książek z zakresu estetyki i techniki fotografii oraz fotografii krajoznawczej; "Fotografika" (1930), "Technika bromowa" (1933), "Bromografika" (1936), "Estetyka światła" (1936) i "Fotografia ojczysta" (1951). Prace Jana Bułhaka znajdują się m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie i we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi i w Bibliotece Narodowej w Warszawie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie oraz kolekcjach prywatnych. W zbiorach zagranicznych litewskich oraz niemieckich.
Upamiętnienie
Z inicjatywy Stowarzyszenia Wspólnota Mazurska Urząd Miejski w Giżycku ufundował tablicę upamiętniającą postać Jana Bułhaka. Została umieszczona na ścianie kamienicy w Giżycku, przy ulicy Pionierskiej 3, gdzie Artysta zmarł. Tekst tablicy opracował Tadeusz Niedźwiecki, po konsultacjach z rodziną Jana Bułhaka. Projekt tablicy wykonał Janusz Pilecki. Tablica wykonana z szarego granitu została uroczyście odsłonięta 3 lutego 2008 r., w przeddzień rocznicy śmierci Artysty.
Bibliografia
- Baranowska, Anna: Na odsłonięcie tablicy zaprosimy wnuka artysty : miłośnicy fotografii Jana Bułhaka chcą upamiętnić artystę / Anna Baranowska // „Gazeta Olsztyńska”. - 2008, nr 22, s. 7.
- Styrańczak-Wiatrak, Anna: Zaułkami Wilna, Węgorzewa i Giżycka : Muzeum zaprasza na wystawę fotografii Bułhaka / Anna Styrańczak-Wiatrak // „Gazeta Olsztyńska”. – 2008, nr 27,dod. „Węgorzewski Tydzień”, nr 5, s. 6.
