Monstrancja z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie
XVII-wieczny zabytek złotniczej sztuki sakralnej z kościoła w Brąswałdzie.
Spis treści
Historia
Monstrancja pochodzi z 1688 r. i wykonana została w Olsztynie przez Michała Bartolomowicza, złotnika związanego także z Dobrym Miastem. Ufundował ją Benedykt Wacław Kalski, proboszcz w Brąswałdzie w latach 1677-1696. W 1888 roku zrekonstruowano środkowe partie nadstawy monstrancji, figurę św. Mikołaja oraz szczyt z aediculą i zwieńczenie. Wykonawcą tych prac był Johann Alojzy Bruun z Münster.
Opis
Dzieło sztuki złotniczej wykonano w stylu manierystycznym, w kutym i złoconym srebrze. Obiekt w dużej części jest odlewany. Bogato dekorowany barwnymi kamieniami i turkusami a także emalią i grawerunkiem. Wymiary monstrancji to: wysokość - 79,8, średnica stopy - 23,5, szerokość części górnej – 30,8. Obiekt waży 3750 gram. Na kryzie stopy znajdują się znaki złotnicze cechy mistrza: dwukrotnie bite inicjały MB - Michael Bartolomowicz oraz orzeł, czyli pruska cecha podatkowa 1809-1812. Pod spodem i wewnątrz stopy widnieją grawerowane inskrypcje:
- Comparata sumptibus Ecclesiae. Anno 1688. Promotore. Adm. Rndo. D. Benedicto Yesceslau Kalski Parocho Braunswaldesi
- Reconstruxit parochus Dr. Felix Kowalik anno 1956
- JOHN. ALOYS. BRUUN, artifex Monasteriensis renovavit 1888
Charakterystyka
Podstawą monstrancji jest okrągła stopa, sześciodzielna, tzn. podzielona wrębami na sześć pól. Na stopie widnieją bogate grawerunki: duże kwiaty, festony z owoców, uskrzydlone główki aniołów, snopy zboża. Na trzonie umieszczono nodus, czyli dekoracyjne zgrubienie w kształcie gruszki, ozdobione grawerowanymi liśćmi akantu. Powyżej znajdują się esowato wygięte woluty, wspierające kolumny, na których po bokach umieszczono konsolki z figurkami św. Katarzyny i św. Mikołaja. Nadstawę monstrancji stanowi okrągłe, szklane naczynie na hostię (reservaculum) w otoczeniu wieńca z kolorowych kamieni. Pomiędzy reservaculum a kolumnami znajdują się pilastry ostro zakończone sterczynami. Natomiast u dołu, podobnie jak nad wieńcem - uskrzydlone główki aniołów. Powyżej, w małej wnęce, znajduje się figura Matki Bożej zwieńczona archiwoltą z turkusów (aedicula). Cała nadstawa ozdobiona jest tzw. uszakami, czyli esowato wygiętymi dekoracjami, przypominającymi małżowiny uszne, w górnych partiach utrzymane w stylistyce gotyckiej. Sam szczyt natomiast manierystyczny, ażurowy, zwieńczony kwietną dekoracją i krzyżem. Struktura monstrancji nawiązuje do elementów architektury nowożytnej.
Bibliografia
- Okulicz, Małgorzata: Złotnictwo sakralne dominium warmińskiego od połowy XIV do końca XVIII wieku: katalog wystawy / Małgorzata Okulicz. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 150.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 21.
