Kościół pw. św. Mikołaja w Grzędzie
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany w centrum wsi Grzęda (niem. Sturmhübel). Wieś położona jest w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek.
Historia
Świątynia pochodzi z drugiej połowy XIV wieku. Kamienną, salową budowlę ufundowali prawdopodobnie lokalni rycerze pruskiego pochodzenia. Po wojnach polsko-krzyżackich budynek był w tak złym stanie, iż w połowie XVI wieku odbudowano go z użyciem cegły. W 1581 roku biskup warmiński Marcin Kromer konsekrował go ku czci św. Mikołaja. W 1754 roku kościół został zniszczony w wyniku pożaru. Odbudowę przeprowadzono w latach 1755-1757, a ponownej jego konsekracji dokonał biskup Ignacy Krasicki w dniu 16 października 1779 roku. W 1783 roku powstał szczyt wschodni budowli, w 1898 roku jej korpus został przedłużony ku zachodowi, a w 1900 roku wzniesiono wieżę dzwonniczą.
Opis
Jest to kościół gotycki (po odbudowie z XVIII wieku nadano mu wygląd barokowy), orientowany, murowany do połowy wysokości z kamieni polnych, wyżej z cegły, wzniesiony na rzucie prostokąta. Od strony północnej znajduje się zakrystia, od południa kruchta a od zachodu czworoboczna wieża zwieńczona dzwonowym hełmem. Szczyt wschodni o falistej linii spływów zwieńczony został blaszaną wieżyczką na sygnaturkę, na której znajduje się chorągiewka z datą 1889. Kruchtę i nawę przykryto dachem siodłowym, zakrystię – dachem pulpitowym, wspólnym z częścią nawową.
Wyposażenie
Wystrój i wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe oraz rokokowe i pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Ołtarz główny i ambona zostały wykonane w pracowni Krzysztofa Pervangera z Tolkmicka. Rokokowy jest ołtarz boczny, chór muzyczny o wybrzuszonej balustradzie wspartej na parze kolumn, a także prospekt organowy i konfesjonały. Zawieszony na wieży dzwon został odlany przez Marka Ulmana w Królewcu w 1596 roku. W kościele znajduje się także rzeźba Matki Boskiej z XVI wieku i Pieta z wieku XIX oraz szereg cennych zabytków sztuki złotniczej, w tym m.in.:
- monstrancja z XVII wieku i pacyfikał z 1664 roku, wykonane przez złotnika z Jezioran, Michała Runhau’a,
- krzyż relikwiarzowy z XVI wieku,
- kielich z 1745 roku,
- lampka wieczna z 1740 roku, wykonana przez złotnika z Dobrego Miasta Antoniego Kriegera,
- naczynie do olejów z puncą złotnika MB z początku XVIII wieku.
Bibliografia
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 272-273.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 48-49.
- Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 30-32.
- Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 15.
- Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 171-172.
Zobacz też
- Grzęda: Kościół parafialny św. Mikołaja z XIV w., materiał zamieszczony na stronie internetowej www.zabytki.ocalicodzapomnienia.eu [dostęp 11.12.2013 r.]
