Kościół pw. św. Jerzego w Pasłęku
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XVI wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został usytuowany na południowych obrzeżach XVI-wiecznej zabudowy Pasłęka. Obecnie znajduje się przy ulicy Bohaterów Westerplatte.
Historia
Świątynię wybudowano, w miejscu średniowiecznego przedmiejskiego kościoła katolickiego pod tym samym wezwaniem, zniszczonego podczas oblężenia miasta w latach ostatniej wojny polsko-krzyżackiej (1519-1520). Z czasem podjęto decyzję o jego odbudowie (już jako luterańskiego), którą przeprowadzono w latach 80-tych XVI wieku. Prace zakończono w 1592 roku, a wyposażanie wnętrza w 1598 roku, co potwierdza data wyryta na jednej z kolumn empory, po prawej stronie od ambony: 12 V 1598. Pierwotnie był to kościół pomocniczy, cmentarny. Prace remontowe przeprowadzono w nim na początku wieku XIX. W 1966 roku przedstawiciele wspólnoty ewangelickiej zdecydowali o użyczeniu części przestrzeni swojego kościoła dla potrzeb wyznawców prawosławia. W efekcie, w dniu dzisiejszym świątynia jest użytkowana na równych prawach: w części wschodniej z ołtarzem – przez kościół ewangelicko-augsburski, w części zachodniej z organami – przez kościół prawosławny (parafia św. Onufrego).
Opis
Jest to kościół renesansowy, orientowany, jednonawowy, wzniesiony na kamiennej podmurówce, na planie zbliżonym do krzyża greckiego. Zastosowano w nim konstrukcję szkieletową – konstrukcja drewniana wypełniona cegłą, mur otynkowano na biało. Ściana zachodnia powstała z polnych kamieni. Wejście główne do kościoła znajduje się po stronie północnej. Korpus nawowy przykryty został dachem dwuspadowym z dachówki. W szczycie ściany wschodniej wbudowano zwieńczenie z dzwonem. W otoczeniu kościoła znajdują się płyty nagrobne z XVII i XVIII wieku (pozostałość cmentarza ewangelickiego istniejącego w tym miejscu od XVI wieku do lat 60-tych wieku XX).
Wyposażenie
Wnętrze otoczone jest charakterystycznymi dla kościołów luterańskich emporami z różnych okresów. Posiadają one bogatą dekorację figuralną. W emporze północno-wschodniej znajdują się płyciny z przedstawieniami scen biblijnych, emporę zachodnią dekorują sceny alegoryczne. We wschodniej części kościoła znajduje się ołtarz główny w formie tryptyku. Obraz centralny, przedstawiający Chrystusa Ukrzyżowanego, został namalowany pod koniec XVII wieku. W bocznych skrzydłach znajdują się obrazy przedstawiające ofiarę Izaaka i węża miedzianego. Jest tutaj także ambona z baldachimem, pod którym na desce namalowano napis Ecce Homo. Obok ambony umieszczono inskrypcję części tekstu ostatniej woli króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III i olejny obraz Marcina Lutra, namalowany w 1823 roku przez A. D. Ratha. Obecnie, w części kościoła użytkowanej przez prawosławnych, fragment przestrzeni oddzielono ikonostasem i zawieszono ikony - w większości reprodukcje lub dzieła współczesne. Zabudowano również prowizorycznymi ściankami przestrzeń pod emporami, wydzielając niewielkie pomieszczenia gospodarcze. Współczesnymi ikonami wypełniono także miejsce po niezachowanych piszczałkach w niewielkim prospekcie organowym umieszczonym na emporze.
Bibliografia
- Arszyńska Joanna: Kościół św. Jerzego w Pasłęku - przyczynek do rozważań nad wielokulturowością miasta / Joanna Arszyńska // W: Malowidła kościoła gotyckiego w Mariance : stan dzisiejszy, perspektywy / red. Romana Cielątkowska. - Gdańsk : Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, 2009. - S. 56-59.
- Panimasz, Katarzyna: Perły architektury sakralnej / Katarzyna Panimasz // "Magazyn Elbląski". - 206, nr 2, s. 26-28.
- Pasłęk : spotkania z historią i legendą / Wiesław Rodzewicz, Józef Włodarski. - Pasłęk : [Parafia Świętego Józefa], 1996. – S. 65-68.
- Włodarski Józef: 400-lecie kościoła p.w. św. Jerzego w Pasłęku / Józef Włodarski // W: Pasłęk - 700 lecie : ludzie, religia, historia / pod red. Wiesława Rodzewicza, Józefa Włodarskiego. - Pasłęk : [Parafia Świętego Józefa], 1998. – S. 164-167.
Zobacz też
- Kościół św. Jerzego i cerkiew św. Onufrego w Pasłęku, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.zabytki.mazury.pl [dostęp 10.01.2014 r.]
