Kościół pw. Świętego Krzyża i Matki Boskiej Bolesnej w Międzylesiu
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku.
Lokalizacja
Założenie pielgrzymkowe wybudowano na terenie Międzylesia (niem. Schönwiese). Wieś położona jest w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto.
Historia
Pierwsza kaplica o nieznanej formie została zbudowana na miejscu znieważenia krucyfiksu, które wydarzyło się w 1713 roku. Wzniesiono ją w latach 1722-1723 z fundacji biskupa Teodora Andrzeja Potockiego. Twórcą projektu był Jan Krzysztof Reimers. Po zakończeniu budowy biskup poświęcił nowe sanktuarium (21 sierpnia 1722 roku), a 18 kwietnia 1723 roku konsekrował ją czci Znalezienia Krzyża Świętego. Wkrótce zaczęto rozważać plan wybudowanie w tym miejscu dużego kościoła. Pierwsze projekty pojawiły się w 1749 roku. Ostatecznie budowlę wzniesiono w latach 1752-1753. W 1755 roku dobudowano boczne wieżyczki. Do 1775 roku powstało obejście wokół kościoła w formie czterech narożnych kaplic, połączonych murem. Wówczas też biskup Ignacy Krasicki dokonał konsekracji świątyni, nadając jej tytuł Świętego Krzyża i Matki Boskiej Bolesnej. W czasie działań wojennych w 1945 roku jedna z kaplic została zniszczona.
Opis
Kościół zbudowano w stylu barokowym z kamienia i cegły. W fasadzie, oprócz drzwi wejściowych, są cztery okna. Jej trójkątny dzwonkowaty szczyt wieńczy kuty krzyż. Po obu stronach dobudowano ośmioboczne, smukłe wieżyczki, zakończone chorągiewkami z datą 1722. Od strony południowej znajduje się nieco węższa od korpusu zakrystia. Na jej szczycie znajduje się murowana wieżyczka na sygnaturkę, a na ścianie zainstalowano zegar słoneczny. Wnętrze kościoła jest jednonawowe. Przykrywa je sklepienie kolebkowe.
Wyposażenie
Najcenniejszym zabytkiem znajdującym się w świątyni jest późnogotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1520 roku. Ołtarz główny został wykonany około 1780 roku i pochodzi z warsztatu Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla. W ołtarzu głównym centralne miejsce zajmuje krucyfiks z pierwszej połowy XVII wieku – przypuszczalnie ten sam, który został znieważony. Po bokach znajdują się figury Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. Nieco wyżej umieszczono kolisty obraz Chrystusa, a nad nim Oko Opatrzności (współczesne). W kościele znajdują się dwa ołtarze boczne. W pierwszym znajduje się obraz św. Michała Archanioła (po lewej stronie), w drugim obraz Matki Boskiej (po prawej). Klasycystyczna ambona przy prawej ścianie przykryta została baldachimem, na którym stoi Mojżesz z tablicami przykazań Bożych. Przed amboną umieszczony został obraz Matki Boskiej, a bliżej chóru Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem, ukazującej się św. Dominikowi.
Ciekawostki
- W przeszłości do kaplicy, a następnie do kościoła, udawały się pielgrzymki z okazji dorocznych świąt i odpustów ku czci Znalezienia (3 maja) i Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września).
- Na podwórzu kościoła zachowały się groby dawnych mieszkańców Międzylesia, w tym proboszcza Paula Teschnera.
- Na dziedzińcu znajduje się murowana kapliczka z barokową rzeźbą św. Heleny z drugiej ćwierci XVII wieku.
Bibliografia
- Kopiczko, Andrzej: Porta Domini: kościoły jubileuszowe i sanktuaria Świętego Krzyża w archidiecezji warmińskiej / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : „Posłaniec Warmiński”, 2002. – S. 125-129.
- Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Wydawnictwo Remix, 1992. – S. 78.
- Sanktuaria Archidiecezji Warmińskiej / pod red. Janiny Bosko, Jacka Macieja Wojtkowskiego. – Olsztyn : Agencja Wydawnicza „Remix”, 2009. – S. 69-76.
Zobacz też
- Grabowski, Andrzej: Międzylesie: Kościół Świętego Krzyża i Matki Boskiej Bolesnej, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.naszawarmia.pl [dostęp 24.10.2013 r.]
