Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wybudowany na terenie wsi Boreczno (niem. Schnellwalde). Wieś położona jest w gminie Zalewo w powiecie iławskim.
Historia
Świątynia została wzniesiono około 1330 roku. W kolejnych stuleciach była ona kilkakrotnie remontowana i przebudowywana, m.in. w 1601 roku, kiedy to w wyniku uderzenia pioruna zniszczona została wieża dzwonnicza. Jej rekonstrukcję upamiętnia umieszczona na szczycie żelazna chorągiewka z napisami: H v S (Hans von Schöneich), K v R (Katharina von Rauschke) 1601. W XVII wieku budowla została także uszkodzona w czasie wojen polsko-szwedzkich. Po zawarciu pokoju rozpoczęto jej odbudowę. Wówczas zyskała ona jednolity barokowy wystrój. W 1703 roku na nowo została zbudowana wieża. W roku 1716 wykonano malowidła na kościelnym suficie, a w 1728 roku wybudowano stalle patronackie (nie zachowane) i ambonę. Kościół wyremontowano też po 1832 roku, kiedy w wieżę po raz kolejny uderzył piorun niszcząc jej zwieńczenie. Odbudowano ją jako niższą i położono na niej nowy dach, istniejący do dnia dzisiejszego. Od 1525 do 1945 roku kościół znajdował się w dyspozycji gminy ewangelickiej. Po 1945 roku przejęła go napływowa ludność wyznania katolickiego Samodzielną parafię reaktywowano tu 28 października 1972 roku.
Opis
Jest to kościół gotycki, orientowany, jednonawowy, salowy, murowany z cegły i kamienia polnego. Wzniesiono go na planie prostokąta z niewielką zakrystią dobudowaną do szczytu wschodniego i kwadratową wieżą od zachodu – w dolnej części murowaną z kamienia, w górnej, oddzielonej poziomym pasem blendowym, z cegły. W przyziemiu wieży znajduje się kruchta, do której wiedzie portal ostrołukowy o uskokowych ościeżach. Górne jej partie ozdobiono tynkowanymi wnękami. Całość zamknięto dachem czterospadowym krytym dachówką. Korpus nawowy został oszkarpowany, a jego ściany podzielono oknami ostrołukowymi. Szczyt wschodni, schodkowy udekorowano blendami ostrołukowymi. Wnętrze nawy przykryto pozornym (drewnianym) sklepieniem kolebkowym. Kościół jest otoczony murem z neogotycką bramą.
Wyposażenie
Wystrój i wyposażenie wnętrza utrzymane jest w stylu barokowym. Ołtarz główny ufundowany przez Jana Albrechta von Schöneich, właściciela Boreczna i okolicznych dóbr, został wykonany w warsztacie Gellerta w 1697 roku. W pierwszej połowie XVIII wieku w tym samym warsztacie wykonano ambonę. Z 1728 roku pochodzi, dopasowany do pozostałych elementów wyposażenia, barokowy konfesjonał z baldachimem, obficie zdobiony rzeźbionymi ornamentami roślinnymi i główkami aniołów, z płaskorzeźbioną sceną Ukrzyżowania, figurami świętych oraz Boga Ojca. Cennym zabytkiem jest także gotycka chrzcielnica oraz kamienna płyta nagrobna Hansa II von Schöneich (zm. w 1595 roku), pochowanego w krypcie przed ołtarzem. W płycie wyryto postać rycerza, a w jej rogach umieszczono symbole czterech ewangelistów oraz herby rodziny von Schöneich i skoligaconych z nimi rodów: von Taubenheim, von Lichtenhan, von Lacken, von Eppingen, von Falkenhan, von Sack i von Eichholz. Nad głównym wejściem znajduje się chór muzyczny z prospektem i organami pochodzącymi z 1849 roku.
Bibliografia
- Anuszkiewicz, Iwona: „Historia Boreczna” / Iwona Anuszkiewicz // „Zapiski Zalewskie”. - 2003, nr 3/4, s. 3-7.
- Król, Bernard: Tajemnice kościoła w Borecznie / Bernard Król // „Zapiski Zalewskie”. – 2008, nr 14, s. 12-15.
- Niesiobędzki, Wiesław: Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy / Wiesław Niesiobędzki. - Iława : Wydawnictwo Tekst 2003. – S. 81-83.
- Walska, Bernadeta: Symbolika barokowego wyposażenia kościoła p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie / Bernadeta i Paweł Walscy // „Zapiski Zalewskie. – 2011, nr 20, s. 13-20.
Zobacz też
- Historia kościoła w Borecznie, materiał zmieszczony na stronie internetowej www.zalewo.bil-wm.pl [dostęp 01.03.2014 r.]
