Ołtarz Świętego Krzyża w kaplicy na zamku w Lidzbarku Warmińskim
XVIII-wieczny zabytek sztuki sakralnej stanowiący element wyposażenia kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim.
Spis treści
Historia
Barokowy ołtarz boczny (lewy, wolnostojący) pod wezwaniem Świętego Krzyża (tzw. świętokrzyski) pochodzi z 1753 roku. Rokokowa nastawa zamówiona została już w 1752. Po pozłoceniu jej rok później trafiła do kaplicy, podobnie jak ołtarz św. Jerzego.[1]Stanowi on element barokowego wystroju kaplicy z lat 1751-1756, ufundowanego przez biskupa warmińskiego Andrzeja Stanisława Grabowskiego. Do II połowy XVII wieku ołtarz północny nosił wezwanie św. Eufemii (prawdopodobnie ze względu na pozyskane relikwie świętej). W obecnym ołtarzu znajduje się obraz „Ukrzyżowanie” ze zbiorów Muzeum Warmińskiego. Obecny obraz pochodzi z nieistniejącego już ewangelickiego kościoła patronackiego rodu Kreytzenów w Piastach Wielkich koło Górowa Iławeckiego. Do Lidzbarka Warmińskiego trafił on po spaleniu tamtejszej świątyni w 1946 roku. Zastąpił wówczas wcześniejsze dzieło, które zaginęło z ołtarza w kaplicy po 1945 roku. Obraz „Ukrzyżowanie” pochodzi z lat 80-tych XIX wieku i został zamówiony u C. Neumanna. Ołtarz poddawany był konserwacji w XIX wieku, w latach 70-tych XX wieku, a ostatnio (wraz z obrazem) w 2008 roku.
Opis
Ołtarz Świętego Krzyża usytuowany jest przy północnej ścianie kaplicy (po jej lewej stronie sąsiadującej z Wielkim Refektarzem zamkowym). Jego wymiary to: 535 x 430 cm, rozmiary mensy (cokołu pod nastawą) – 95 cm. Nastawa wykonana jest z drewna liściastego, pokrytego jasnokremową monochromią. Na nią nałożone zostały rzeźbione i złocone ornamenty w stylu rocaille i figury alegoryczne. W ołtarzu znajduje się obraz przedstawiający scenę ukrzyżowania z Maryją i Janem Ewangelistą. Jest to wierna kopia Golgoty pędzla Antona van Dycka (1599-1641). Dzieło malarskie (olej na płótnie) ma wymiary 172 x 92,5 cm i kształt wydłużonego prostokąta ze ściętymi od góry narożnikami. Obraz już w trakcie pożaru obraz uległ poważnym uszkodzeniom. Po konserwacji wrócił do ołtarza.
Charakterystyka
Ołtarz północny ma formę rozbudowanych form snycerskich, szeroko rozstawionych, o nieregularnym kształcie. W obudowie ołtarzowej wstawiono ramy właściwe obrazu. W dolnej części jest ona szeroka, oparta na wolutach, zwieńczona natomiast obłokami w otoczeniu promienistej glorii. Dekorują ja główki uskrzydlonych aniołków. Zdobienie ołtarza dopełniają figury alegoryczne siedzące na ślimacznicach oraz oryginalne antependia - personifikacje Męstwa (Foritudo) i Miłosierdzia (Caritas). Dekoracje plastyczne na jasnokremowej nastawie zostały pozłocone. Autorem nastawy jest twórca z Franknowa. Z jego warsztatu prawdopodobnie pochodzą też rzeźby, choć wykonane mniej wprawną ręką.
Przypisy
- ↑ W inwentarzach kaplicy zamkowej z 1711 i 1724 roku wymienia się trzy ołtarze, główny nazywany „dawnym” oraz boczne, wszystkie tzw. czarne.
Bibliografia
- Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Dzieje - Architektura - Fundacje artystyczne - Konserwacja i restauracja / pod red. Andrzeja Rzempołucha. - Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur, 2010. – S. 49-64.
- Radtke, Edward: Rezydencja Lidzbarska biskupów warmińskich / Edward Radtke. - Olsztyn : OBN, 2010. – S. 138.
