Kościół pw. św. Bartłomieja w Miłomłynie
Neogotycki kościół wzniesiony pod koniec XIX wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Świątynia została wybudowana na terenie Miłomłyna, w południowo-zachodniej części, w pobliżu średniowiecznych murów obronnych.
Historia
Kościół powstał na bazie starej pokrzyżackiej świątyni wzniesionej przed 1335 rokiem. Była to budowla z kamienia polnego i cegły. Przylegała do niej plebania oraz wieża dzwonnicza, która miała charakter obronny (zachowana do dnia dzisiejszego). Nowy kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja konsekrowano w tym miejscu w 1341 roku. W 1400 roku na wieży zawieszono pierwszy dzwon (kolejne pochodzą z roku 1693 i 1792 roku). Kościół był trzykrotnie remontowany w: 1587, 1683 i 1720 roku. Pod koniec XIX wieku postanowiono wznieść nową świątynię. Wybudowano ją na starym miejscu, z zachowaniem wieży i części południowej. Decyzję o rozpoczęciu budowy podjął pastor Franz Albert Rauch. Prace podjęto w 1898 roku. Nadzór nad nią powierzono mistrzowi murarskiemu z Ostródy – Krupskiemu. Budowa została ukończona w 1901 roku. Ze starej świątyni przeniesiono wyposażenie do nowej. Do 1525 roku kościół należał do katolików, później, na skutek reformacji, został przejęty przez ewangelików. Kościół katolicki odzyskał świątynię po 1945 roku. W okresie powojennym budowla była kilkakrotnie remontowana. Największy remont przeprowadzono w 2000 roku.
Opis
Jest to kościół jednonawowy, wzniesiony w stylu neogotyckim na planie prostokąta (o wymiarach 35,3 m x 18,7 m). Korpus nawowy został oszkarpowały i ozdobiony szczytami schodkowo-sterczynowymi oraz półkolistymi, tynkowanymi wnękami. Całość pokryto dwuspadowym dachem z dachówki. We wnętrzu kościoła znajdują się sklepienia łukowe wykonane z malowanego drewna. Kościół połączony jest krużgankami z wieżą dzwonniczą – kwadratową (o wymiarach 6 x 6 metrów), murowaną z cegły, wyposażoną w otwory strzelnicze, a także różnej wielkości półkoliste okna, zwieńczoną hełmem (pokrytym blachą) z latarenką.
Wyposażenie
Do kościoła prowadzą dębowe drzwi główne okute zdobnymi zawiasami. W kruchcie znajduje się kamienna chrzcielnica z przełomu XIV i XV wieku (granit ciosany). W górnej części świątyni znajduje się chór wraz z organami. Pierwsze organy powstały w 1657 roku. Sprowadzono je z Królewca. Ich autor jest nieznany. Kolejne zamontowano w 1901 roku. Zostały one wykonane w firmie A. Terletzki i Ed. Wittek w Elblągu. Znajdujący się w prezbiterium późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z 1718 roku. Po obu jego stronach znajdują się ołtarze boczne: Matki Boskiej Częstochowskiej i „Pan Jezus Tarnorudzki”. Po prawej stronie znajduje się późnobarokowa, rzeźbiona w drewnie ambona z 1715 roku – dzieło majstrów Johana Döbela i Isaaka Rigi z Królewca, na której widnieją postacie Mojżesza, Chrystusa i ewangelistów: św. Jana i św. Piotra. Pod amboną znajduje się kamienna chrzcielnica z 1720 roku. Kościelne okna zdobią trzy witraże: Kazanie na Górze, Wniebowstąpienie Pana Jezusa, Pan Jezus Błogosławi Dzieci, wykonane w 1901 roku w zakładzie malarskim na szkle Ferdynanda Müllera w Qudlinburgu. Na tylnej ścianie kościoła wmurowano epitafium jednego z ostatnich biskupów ewangelickich diecezji pomezańskiej, biskupa Jerzego Wenedigera, zmarłego w 1574 roku.
Bibliografia
- Brzezin, Gustaw: Historia kościoła św. Bartłomieja w Miłomłynie / Gustaw Brzezin. – Olsztyn : Press Foto, 2001.
- Jaskółowski, Paweł: Miłomłyn 1990-2010 / Paweł Jaskółowski. - Miłomłyn : Paweł Jaskółowski, 2013. – S. 21.
- Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 115-116.
- Zabytki Miłomłyna / oprac. Gustaw Brzezin // „Głos Ostródy”. - 2002, nr 33, s. 7.
Zobacz też
- Strona internetowa parafii rzymsko-katolickiej św. Bartłomieja w Miłomłynie www.parafiamilomlyn.mazury.pl [dostęp 05.11.2013 r.]
