Ołtarz Mariacki w Bazylice w Dobrym Mieście

Źródło: Dobre Miasto, Wrocław 2006, s. 10.

Źródło: A. Rzempołuch, Zespół kolegiacki w Dobrym Mieście, Olsztyn 1989, s. 14.

Późnogotycki zabytek sakralny stanowiący element wyposażenia Bazyliki Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście.

Historia

Tryptyk Mariacki pochodzi z około 1430 roku. Jego obecny kształt jest wynikiem zmian prowadzonych w świątyni w celu regotyzacji wystroju (przywrócenia stylu gotyckiego). Pod koniec XIX wieku obecnym ołtarzem zastąpiono usuwaną późnogotycką nastawę św. Innocentego. Zwieńczenie zdjęte z ołtarza w 1982 roku wykorzystano do oprawy obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej we wschodnim przęśle nawy północnej. Nie zachowały się widniejące niegdyś na rewersach w obrębie szafy ołtarzowej malowidła, m.in. sceny Ofiary Abrahama, Snu Jakuba, Walki Jakuba z Aniołem oraz Anioła zatrzymującego Ballama na drodze. Poprzednia lokalizacja ołtarza nie jest znana. Liczne uzupełnienia figur świadczą o stałym użytkowaniu ołtarza jeszcze przed jego umieszczeniem w Dobrym Mieście. Figurki Andrzeja i Judy Tadeusza wyróżniające się zniszczoną polichromią pochodzą z innego ołtarza. Postacie Piotra i Jana również zostały dorobione w późniejszym okresie. Rzeźba przedstawiająca Piotra pochodzi z XVII wieku, natomiast wizerunek Jana, noszący cechy prac neogotyckich, z II połowy XIX wieku. Złożone w dolnej części ołtarza relikwie św. Innocentego (św. Jana Nepomucena), sprowadzono uroczyście z Rzymu przez infułata żółkiewskiego Jerzego Mockiego z Dobrego Miasta 29 września 1739 roku. Święte ciało i naczynie z krwią zostało podarowane Mockiemu 1 czerwca 1732 roku. Fakt ten uwieczniono na tablicy wmurowanej obok ołtarza w 1736 roku.

Opis

Ołtarz znajduje się w południowej (prawej) nawie bocznej kościoła. Jego rzeźby utrzymane są w konwencji „pięknych Madonn”. W trójdzielnej szafie (w pseudogotyckiej obudowie), w pogłębionej części środkowej, centralne miejsce zajmuje figura tronującej Matki Bożej z Dzieciątkiem w otoczeniu dwunastu apostołów trzymających w rękach swoje insygnia męczeństwa lub symbole misji w Kościele. Dzieciątko w lewej dłoni podtrzymuje jabłko królewskie, prawą unosząc w geście błogosławieństwa. W prawej ręce Matki Bożej także znajduje się owoc. Najbliżej Madonny widnieją cztery figurki apostołów: Jakuba Młodszego i Judy Tadeusza (po lewej) oraz Jana i Filipa (po prawej). Pozostali apostołowie występują po dwóch w kwaterach na zewnętrznych stronach skrzydeł i na awersach. Poszczególne kwaterki szafy ozdobione są manswerkowymi baldachimami. Postać Dzieciątka w figurze Matki Bożej została prawdopodobnie uzupełniona w XVII wieku. Poniżej szafy ołtarzowej, w przeszklonej neogotyckiej mensie znajduje się barokowy relikwiarz w kształcie trumny.

Ciekawostki

• Istnieje przypuszczenie, że Tryptyk Mariacki jest dawnym ołtarzem głównym, którego konsekracji dokonał biskup Jan II w 1420 roku. Świadczyć o tym mogą styl figur i postaci Matki Bożej wykonanej w tzw. kręgu Madonn na Lwie.

Bibliografia

1. Dobre Miasto : Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych. - Wrocław : Wydawnictwo AGA, 2006. - S. 15.
2. Kolegiata pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście = Kollegiatkirche Sanctissimi Salvatoris et Omnium Sanctorum in Dobre Miasto. Przewodnik / tekst Andrzej Rzempołuch ; tłum. Aniela Konopacka. - Dobre Miasto : Parafia NZiWS, [2004]. - S. 6-7.
3. Rzempołuch, Andrzej: Zespół kolegiacki w Dobrym Mieście / A. Rzempołuch. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1989. - S. 80-83.